Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Page 242
240
svo sem menn breyttu. Jafnvel óskírð, ómálga börn, er enga
synd böfðu drýgt, áttu að fara á verri staðinn. Þannig var þá
andinn í kirkju þeirri, er kenndi sig við Ivrist! —
En snúum nú að þeirri spurningu, hvort trú, von og kær-
leikur séu dyggðir í hinni réttu merkingu orðs þessa. Hinir
kristnu böfundar virðast yfirleitt ekki liafa gætt þess, að
ekkert sé dyggð, nema það lýsi sér í breytni manna og iiátta-
lagi, sé orðið að viljaeinkunn. Því var og sagt: Sýn mér trú
þína i verkunum! Trúarjátning, bænaiðja eða jafnvel lieit
og innileg trúartilfinning ættu því ekki.að teljast til dyggða,
nema það sýni sig, að það hafi áhrif á alla breytni manns. Trú-
in því ekki fyrr en hún getur af sér trúnaðartraust og óbilandi
kjark, eins og svo mjög bar á bjá mörgum þeim, er þoldu
píslarvættisdauðann á fvrstu dögum kristninnar. Svipað má
segja um vonina, sem aðallega lýsir sér sem tilfinning, en
verður að vongæðum og hugdirfsku jafnskjótt og hún verður
að dyggð, að starfandi afli í viljalífi mannsins. Og auðvitað
verður kærleikurinn ekki lieldur að dyggð, fyrr en liann lýsir
sér i verki. Það er því nokkur misnotkun á orðunum að telja
trú, von og kærleika til dvggða og væri nær að kalla það,
sem af þeim getur leitt, t r ú n a ð a r t r a u s t, þolgæði og
kærleiksríka breytni til dyggða. En svo að menn sjái
og sannfærist um, að það er allmikill munur á því, sem ein-
göngu býr í bugsun manns eða tilfinningu, og hinu, sem kemur
fram í viljaatliöfn mannsins, þurfurn vér ekki annað en minn-
ast dæmisögunnar um liinn miskunnsama Samverja.
Þar má fyrst geta þess til, að presturinn og levítinn Iiafi
gengið fram lijá hinum særða manni einungis af því, að þeir
liafi lialdið, að liann væri annarrar trúar og þeim bæri því
engin skylda til að hjálpa honum. Var það að vísu Ijótt og
ekki í anda Krists, en almennt meðal fræðimanna og farísea.
í annan stað má geta þess til, að þeir bafi verið svo góðir
menn, en tilfinninganæmir, að þeir Iiafi ekki þolað að horfa
upp á harmkvæli mannsins og því gengið fram hjá, en þá
náði kærleiksþelið ekki til breytninnar. Og loks má geta þess
til, að skyldan hafi boðið þeim að flýta sér til brýnna embætt-
isverka, og' bafa þeir þá nokkra afsökun. En áreiðanlegt er,
að trúin hefir ekki rekið þá til að bjarga manninum né held-
ur kærleikurinn. En hálfheiðnum Samverjanum var öðruvísi
farið; hann mátti ekkert aumt sjá, svo að hann líknaði því
elcki, en það sýnir, að siðgæðið þarf ekki trúarinnar við til
þess að koma í ljós á hinn fegursta og einfaldasta liátt. Og