Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Blaðsíða 212
210
sér „ákvæði uni sameiginleg átök“ lil þess að koma því i
framkvæmd, sem lilskilið er.
Enda þótt loforð bandamanna í þessum samningum nái
aðeins til þess að þeir fallist á þessar meginreglur viðskipta-
lífsins, þá er þó hér um merkilega hluti að ræða. Með því,
sem tekið er fram í samningum þessum, er undirritaðir voru
23. febrúar 1942, liefir brezka stjórnin i raun réttri skuld-
bundið sig lil að fella niður í stríðslok Ottawa-samninginn,
er tryggði samveldislöndum brezka heimsveldisins „beztu
kjör“ sin í milli. Það tók margra mánaða málavafstur og
fimm uppköst til samninga að fá brezku stjórnina til að gera
þessa tilslökun.
Eitt af áhrifamestu rökum vorra eigin talsmanna til þess
að ná samþykki bandamanna á slíkum friðargerðum var
það, að þær gagni ekki einungis heiminum í lieild, lieldur
slái bandamenn, með því að aðbyllast þær, striki yfir allar
skuldir sínar til vor fyrir hjálp þá, sem vér höfum veitt þeim
í þessu stríði. Þetta eru einu launin, sem vér æskjum fyrir
iiina miklu og margvíslegu hjálp vora, hjálp, sem eftir láns-
og leigulaga samningum hefir þegar numið átta billjónum
dala á ári. Bandamönnum vorum, einkum Bretum, Kínverj-
um og Rússum, finnst nú raunar, að vér skuldum þeim all-
mikið fyrir það að hafa rekið styrjöldina, á meðan vér vor-
um ekki tilbúnir í stríðið. Vér höfum fallizt á að taka þessa
„óvægu aðstoð“ með í reikninginn við „hin endanlegu reikn-
ingsskil".
En vér höldum reikning yfir alla þá hjálp, sem veitt hefir
verið, andvirði hverrar flugvélar, sem send hefir verið til
Kína, sérhvern skipsfarm, sem afgreiddur hefir verið til Bret-
lands, og hvern bryndreka, sem til Rússlands hefir verið
sendur. En vér búumst ekki við fullri greiðslu, hvorki í pen-
ingum né vörum. Vér vitum, að i síðustu heimsstyrjöld leiddi
tilraunin til þess að heimta greiðslu á stórupphæðum eða
skaðabætur til algerrar röskunar á öllum peningamálum ver-
aldar og til þess, að skuldugar stjórnir ýmissa landa rufu
hátíðleg loforð um greiðslur.
í Atlanzhafs-yfirlýsingunni höfum vér lýst yfir þvi, að vér
sækjumst ekki eftir neinum landvinningum i þessu stríði.
Þessvegna getum vér eklci tekið lönd bandamanna vorra né
fjandmanna upp í þessa skuld. En bvað er það þá, sem vér
ætlumst til?
Það er ætlun friðarráðunautanna, að það, sem Bandaríkja-