Andvari

Volume

Andvari - 01.01.1973, Page 119

Andvari - 01.01.1973, Page 119
ANDVAHI KÓPERNÍKUS, ÆVI HANS OG AFREK 117 varðveitzt af slíkum bréfum. Upp úr 1530 voru luigmyndir hans greinilega orðnar umræðuefni manna á meðal, ekki sízt hjá fræðimönnum í klerkastétt. Hefði þá mátt ætla, að kaþólska kirkjan færi að ugga að sér og hannfæra slíka villutrú. En það var öðru nær, eins og bezt sést á því, að árið 1533 hélt Jóhann von Widmanstetter, ritari og trúnaðarmaður páfa, erindi í páfagarði um kenn- ingar Kóperníkusar og þáði að launum dýrmætt grískt handrit með áritun páfans, Klemensar 7. Forvígismenn mótmælenda voru ekki jafn opnir fyrir þessum nýju hug- myndum, og Marteinn Lúther var óspar á háðið. „Heyrzt hefur,“ sagði Lúther, „að einhver nýr stjörnuspekingur vilji sanna, að jörðin hreyfist og snúist um sjálfa sig, í stað þess að himinninn snúist, og sólin og tunglið ... fíflið ætlar víst að hafa endaskipti á allri stjörnufræðinni. Það er svo sem ekki við öðru að húast: sá sem vill heita vísdómsmaður, þarf að láta á sér bera, og það, sem hann sjálfur gerir, hlýtur að taka öllu öðru fram. En eins og lieilög ritning sýnir, skipaði Jósúa sólinni, en ekki jörðinni að standa kyrri.“ Annar leiðtogi mótmælenda, Philipp Melanchton, var sömuleiðis ómyrkur í máli. „Oculi sunt testes," sagði hann, „augun eru vitni. Heillirigð skynsemi mælir gegn Kóperníkusi. Biblían, sú mikla heimild, mælir gegn honum. Og dómur fræðimanna í þúsund ár mælir gegn honum. Kenning hans er með öðrum orðum fjarstæða.“ Og á öðrum stað segir Melanchton, að skynsamir valdhafar gerðu réttast í því að banna svona léttúð, jafn útsmogin og hún væri. Þetta voru fyrstu viðbrögðin. Síðar átti þetta eftir að snúast við að vissu leyti, því að það var mótmælandi sem átti hvað mestan þátt í, að höfuðrit Kóperníkusar komst á prent, en kaþólska kirkjan snerist aftur á móti gegn kenningum hans. Kóperníkus hafði upphaflega áætlað, að ritverkið mikla yrði í átta bind- um, en í reyndinni urðu bindin sex. Kóperníkus mun hafa lokið við þau að mestu leyti árið 1532. Síðan lá ritið óprentað í nokkur ár, og telja sumir, að Kóperníkus hafi ekki haft kjark til að gefa það út af ótta við ofsóknir. En ýmislegt bendir líka til, að hann hafi haft áhyggjur af því, að verkið væri ekki nægilega traust, og enn mætti finna sitthvað til að endurbæta og fága. Kóperníkus kallaði rit sitt aldrei annað en bók himinsnúninganna, Liber revolutionum. Hið lengra nafn, De revolutionibiis orbium coelestium, Um snúninga himinhnattanna, mun komið frá þeirn, sem um útgáfuna sáu. Orðið himinhnöttur er að vísu dálítið villandi þýðing á latneska orðinu orbis, sem merkir í rauninni hring, en virðist oftast hafa verið notað um hinar gegnsæju himinkúlur, sem talið var að himintunglin sætu á. Elvergi kemur þó fram, að Kóperníkus liafi raunverulega trúað á tilvist slíkra kúlna, en um það voru
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.