Andvari

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Andvari - 01.01.1973, Qupperneq 120

Andvari - 01.01.1973, Qupperneq 120
118 ÞORSTEINN SÆMUNDSSON ANDVARI skiptar skoðanir þegar fyrir hans daga. Hann notar orðið orbis mjög oft í ritinu, en er sýnilega oftast að hugsa um hring eða kringlu fremur en kúlu. í ritverkinu fylgir Kóperníkus svipaðri uppsetningu og Ptólemæus liafði gert í Almagest: kenningar og stærðfræðigrundvöllur koma fyrst, en síðan samanburður við athuganir í einstökum smáatriðum. Ef til vill hefur Kóperníkus hagað þessu svo, til þess að auðveldara yrði að bera ritin saman. Kóperníkus gengur út frá því, að allar hreyfingar í himingeimnum séu hringhreyfingar; að því leyti víkur hann ekki frá eldri kenningum. Þá lýsir liann þeirri skoðun sinni, að himintunglin séu kúlulaga, og gefur þá skýringu, að allt efni, stórt og smátt, leitist eins og vatnsdropinn við að taka á sig kúlu- lögun, sem sé hið fullkomnasta form. Hann reynir að skýra, hvers vegna snún- ingur jarðar valdi ekki merkjanlegum áhrifum á yfirborði jarðar. Allir hlutir, jafnvel skýin á himninum, taki þátt í hinni sameiginlegu hreyfingu, og því sé ekki unnt að merkja hreyfingu milli þeirra innbyrðis. Hlutir, sem falli til jarðar, geri það ekki vegna þess, að þeir leiti inn að miðju alheimsins, heldur liafi hlutirnir tilhneigingu til að sameinast í stærri heildir og mynda hnetti. Þannig beri að skilja það, hvers vegna hlutirnir lrafi þyngd. Eins muni þessu farið um sól, tungl og reikistjörnur, sem taki á sig hnattlögun, óháð hringhreyf- ingunr sínum. Við sjáum þarna ófullkominn vísi að þyngdarlögmáli því, sem Newton setti fram 150 árum síðar. Kóperníkus minnist á þá mótbáru Ptólemæusar, að jörðin hlyti að sundrast, ef hún snerist um ás sinn. Segir Kóperníkus, að sér sýnist himinhvelfingin vera í öllu meiri hættu að þessu leyti, ef hún ætti að snúast um jörðina heilan hring á tveimur dægrum; til þess þyrfti hún að vera á óskaplegri ferð. Þá færir Kóperníkus sannfærandi rök fyrir því, að jörðin hreyfist, en sólin standi kyrr, og telur, að hinn mikli ljóshnöttur stjórni reikistjörnunum, sem um hann snúast. Kóperníkus bendir á þann kost kenningar sinnar, að hún skýri sjálfkrafa, lrvers vegna reikistjörnurnar Merkúríus og Venus sjáist aldrei mjög langt frá sól. Það sé einfaldlcga vegna þess, að þær gangi um sól eftir þrengri brautum en jörðin, hringbrautir þeirra séu minni urn sig. í kerfi Ptólemæusar varð ekki hjá því komizt að tengja göngu Merkúríusar og Venusar við göngu sókr með sérstökum hætti, þannig að aukahringirnir, sem þessar reikistjörnur gengu eftir, urðu alltaf að liggja milli jarðar og sólar. Þá skýrði kerfi Kóperníkusar á einfaldan lrátt, hvers vegna reikistjarnan Mars, og reyndar líka Júpíter og Satúrnus, er næst jörðu og sérlega björt, ein- mitt þegar hún er gagnstætt sól á himninum, en fjarlægist jörðu og dofnar,
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196

x

Andvari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.