Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1973, Síða 157

Andvari - 01.01.1973, Síða 157
ANDVAHI IIUGUR OG HEIMUR GUÐMUNDAR FINNBOGASONAR 155 Þetta er engan veginn fráleitur skoðanaháttur, en þarfnast þó athugunar. Tónlist er gerð úr sveiflum í andrúmsloftinu, sem verka á skynfæri vor og valda þeirri tilfinningu, er felst í tónskynjun. Tónarnir eru því tilfinning. Vér gætum aldrei útskýrt fyrir daufum manni dásemdir tónlistarinnar, þótt fremur auðvelt sé að gera blindum manni ljóst, hvað kýr er. Tilfinningar eru ekki áþreifanlegir hlutir, sem unnt er að bera saman. Mér virðist því harla hátíðlegt að telja skiln- ing á tónlist fólginn í því að finna lag hljóma í liuga sér, eins og það hljómaði í sál tónskáldsins, því að óldeift er að koma samanburði við. Vér vitum því ekki, hvað vér eigum við, er vér ræðum um lagið í huga tónskáldsins. Getur einhver merking verið fólgin í tónlist, þ. e. einhver merking utan við tónana sjálfa? Vér vitum, að lög eru fjörug, angurblíð eða dapurleg. Á hinn bóginn deila menn um, hvort tónlistin getur túlkað mannlegar tilfinningar. Um þetta segir Guðmundur: „. . . . mér finnst öll sii deila dálítifí sliopleg og benda á, ar) menn liafi ekki gert sér eins Ijóst og æskilegt væri, hvað þeir eni afí tala um. Mér finnst sem sé augljóst, að hvert lag eÓa tónverk sem er sé skapað til að láta i Ijós eða hirta .ilveg sérstakt sálarástand, sem sé það sálarástand, sem tónskáldið sjálft fann í laginu og góðttr áheyrandi finnur í því, þegar hann lætur það algjörlega fá vald yfir huga sínum og rýma öllu öðru hurt þaðan" (296.-297. hls.). Ég tel þ essa skoðun ranga, að svo miklu leyti sem unnt er að tala um rétt og rangt í þessu tilviki. Hefði Guðmundur á réttu að standa, væri nóg, að nokkrir tónglöggir menn settust niður í eitt skipti fyrir öll og fyndu út merkingu tónverks. Vér vitum, að sú er ekki raunin. Ég fæ ekki séð, að neinu máli skipti, hvort tónverki er ætlað að birta eitt- hvert sérstakt sálarástand. Tónverkið er sjálfu sér nægt. Það vekur fegurðartil- finningu í huga áheyrandans, og þessi fegurðartilfinning er óhlutlæg. En gætum að, aðgátar er þörf. Mér kemur ekki til hugar að neita því, að tónverk geti flutt boðskap. Hins vegar er vitneskja vor um boðskap tónlistarinnar annaðhvort fólgin í textum, er fylgja með tónlistinni, eða vitneskjan er sögulegs eðlis. Vér vitum, að níunda hljómhviða Beethovens er óður til gleðinnar. En ég leyfi mér að full- yrða, að maður, sem heyrði hljómkviðuna án þess að þekkja sögu hennar, hefði ekki hina minnstu ástæðu til að telja, að svo væri, en gæti notið tónlistarinnar engu að síður. Mér kemur ekki heldur til hugar að neita því, að tilfinningar tónskáldanna, ast, aðdáun, hatur, eru oft orsakir tónverka þeirra. Hinu neita ég, að tilfinning- ?rnar felist í tónlistinni sjálfri.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.