Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Side 87

85
eftir ákveðinni, almennt viðurkenndri reglu eða lögmáli, og
gott það, sem verður ekki einungis sjálfum manni, heldur
og öðrum til góðs bæði í bráð og lengd, en sæmilegt það,
sem kemur heim við almennar venjur manna og snotra hátt-
semi. En þá er eftir að vita, livað kunni að vera satt, rétt,
gott og sæmilegt í hverju einstöku falli, og það er oft þyngri
þraut en svo, að maður geli levst úr því til fulls, þótt hann
kynni sér alla málavexti. En þó er maður þá nær því rétta,
ef maður liugsar nákvæmlega um það, en allur þorri manna,
sem frekar fer eftir Iiugboði sínu eða gamalli venju i breytni
sinni eða hefir svo að segja „slysazt“ til að gera það, sem
bezt átti við. Og þá kemst maður brátt að raun um, að siða^
vitið nær mjög miklu lengra en menn almennt gera sér í hug-
arlund, að það er fólgið í sem réttustu og beztu mati á öll-
l>m verðmætum lífs vors.
Ég hefi í háskólafyrirlestri, er ég flutti í árslok 1940, reynt
að telja þessi verðmæti upp og sýna fram á, að þau fari stig-
hækkandi og taki við hvert af öðru frá vtri verðmætum til
innri, andlegra verðmæta, og að einna mest sé vert um liin
siðferðilegu verðmæti, ef mannlífinu eigi að fara fram, en
ekki aftur.1)
10. Síaukið siðavit. Lífi flestra nútíðarmanna er þann veg
háttað, að þeir verða ekki einungis að hafa gott vit og þekk-
ingu á starfi því, er þeir stunda, heldur og ýmsu því, er þeir
kunna að vilja gefa sig við eða hafa einhver afskipti af. Verða
þeir því, ef lífsreynsla þeirra og annarra, er þeir umgangast,
er ónóg í einhverju tilliti, að afla sér fróðleiks um þetta eða
hitt af bókum og blöðum, en þó langhelzt i vísindalegum
heimildarritum, er þeir geta trevst, ef þeir vilja afla sér réttr-
ar og rökstuddrar skoðunar á einu eða öðru. Vilji þeir t. d.
vita, hvernig þeir eiga að lifa hollu og heilbrigðu lífi, er helzt
að leita til heilsufræðínnar og fyrirmæla hennar og fara siðan
eftir þeim. Vilji þeir tryggja líf sitt og sinna, verða þeir að
leita til tryggingarstofnana og sparisjóða og gera nauðsvn-
legar ráðstafanir til þessa með sparisjóðsinnlögum, líftrvgg-
ingum o. þvl. Og vilji menn bera sem mest úr býtum i sínu
eigin starfi, verða þeir auk þess, sem þeir stunda það vel og
samvizkusamlega, að halda tímarit þar að lútandi, svo að
þeir geti fylgzt sem bezt með í öllu því, sem horft getur til
framfara, meiri og margbreyttari afkasta, meiri vörugæða
1) Samtið og saga; I. árg. 1941, bls. 50: Um verðmæti mannlegs lífs.