Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1939, Side 259

257
sem til er í tilverunni, ills og góðs, fullkominna hluta og ófull-
kominna, en liið guðdómlega, sál guðs og eðliseigind, sem
þann andlega guðdómleik, sem hið æðsta tilverustig, er á ein-
hvern liátt sprettur upp af viðleitni mannanna og annarra
vitsmunavera til þess að þroska það, sem nefnist satt, fagurt
og gott. En í lýsingu höf. á þessari líkamlegu og andlegu
æðstu veru verðum vér að fara sem næst orðum hans sjálfs
(p. 414).
Guðdómleik alheimsverunnar verðum vér að líkja við lífið
i heilbrigðum líkama. Lífið samsvarar vissu efnafari Iians, er
hyggir hann upp og heldur honum heilhrigðum; en sumt í
lionum er úr sér gengið og dautt og annað er að koma í þess
stað. Lífið er því einskonar reipdráttur milli lifandi og dauðs,
og það er jafnan að reyna að losa sig við það, sem er úr sér
gengið, eða að hagnýta það á annan hátt. Lífið býr ekki i
úrgangsefnunum, heldur i því, sem er að verða til, vaxa og
gróa. Það hýr í liinu heilbrigða, vefræna efnafari, en úr-
gangsefni fæðunnar og eiturefni loftsins reynir það að losa
sig við og liamla upp á móti aðsteðjandi veikindum. Á svip-
aðan hátt reynir mannssálin að hamla upp á móti illum eða
óheilbrigðum hvötum, og í félagslífi sínu revna menn annað-
hvort að hetra skaðsamlega me'ðlimi sína, halda þeim niðri
eða útrýma þeim.
Hvérnig má nú Iieimfæra þetta upp á likamlega og andlega
tilveru guðs? .1 ú, guð er með því, sem að einhverju leyti er
notliæft og horfir til framfara, en gegn því, sem er illt og
ófullkomið. Ef vér því líkjum því guðdómlega við það, sem
er næst fyrir neðan það á lífsstiganum, við mannssálina og
'i félagslega viðleitni manna, getum vér helzt líkt því við var-
anlega góðsemi eða gæzlcu. Guðdómslífið er þá fólgið
i eflingu alls þess, sem heilbrigt er, gott og göfugt, en annað-
livort í útrýmingu eða endurbótum á öllu því, sem er illt og
sjúkt og úr sér gengið. Sérstaldega munntamt verður höf. orða-
tiltæki, sem hann hefur bæði eftir Browning og Alex. Pope
— that God „unmakes but to remake the soul“, að guð „upp-
leysi aðeins sálina til þess að endurreisa hana“. Minnir þetta
nokkuð á það, sem hnappasmiðurinn er látinn segja við Pétur
Gaut:
— ]Jú áttir að skína skært og niilcið
á skikkju vors heims — hefði’ ei fóturinn svikið.
Því áttu að fara i úrtíningsdeildina,
eins og menn scgja, renna i heildina . . .
(Pétur Gautur, II. útg., bls. 252).
33