Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1924, Page 110

Giovanni Papini
i io
Pað er meira að segja sagt um sjálfan Paludan Miiller,
að hann aðhyltist ekki algjörlega kristindóm kirkjunnar,
en myndaði sinn eigin kristindóm eftir hugarfari sínu. Hið
sama má segja um Sören Kirkegaard. Þeir fáu merku
rithöfundar á Norðurlöndum, sem snúist hafa til kristin-
dómsins, hafa vanalegast gerst katólskir, svo sem þeir
Jóhannes Jörgensen og Strindberg. Flestir aðrir hafa
hneigst að ýmsum sjerstefnum svo sem að guðspeki eða
að hinni klúrustu af öllum trúarhreyfingum, andatrúnni.
En hvort sem um rithöfunda og skáld í protestantisk-
um eða katólskum löndum er rætt, þá er það víst og
áreiðanlegt að vantrúarbylgjan í bókmentum heimsins,
sem braust fram og breiddist út á seinni hluta 19. aldar,
er í stórmikilli rjenun. Sjálfur Georg Brandes hefur ný-
lega skrifað á þá leið, að franskar bókmentir, sem þegar
í byrjun 20. aldar voru farnar að hneigjast að trúlyndi,
sjeu nú orðnar rammkatólskar. Næstum allir meiriháttar
yngri rithöfundar Frakka eru nú rjettrúaðir. Hin sanna
trúræknisstefna (religiösitet) er nú einnig að ryðja sjer
braut allstaðar í bókmentum siðaðra þjóða, bæði hjá
skáldum og öllum alvarlega hugsandi rithöfundum. Trú-
in á efnishyggjuna er að hverfa meir og meir á sama
hátt sem grundvöllurii n undir þessari lífsskoðun er að
hrynja niður, eftir að menn hafa sjeð að hvorki heimspek-
in nje náttúruvísindin geta ráðið gátur tilverunnar. Fró-
utiarkenningin, Darwinisminn, er næstum úr sögunni, því
að sannanir og rannsóknir hafa kipt fótunum undan helstu
grundvallaratriðum hans. Meðal annara hefur hinn frægi
vísindamaður, prófessor W. Johannsen með fjöldamörg-
um tilraunum sýnt fram á, að þróun eða umbreyting
dýra- og jurtategunda á sjer ekki stað, eins og Darwin
hjelt fram. Hver tegund heldur sínum höfuðeinkennum
að mestu óbreyttum þrátt fyrir breytileik umheimsins og
lífskjaranna. — Vísindin reka sig alstaðar á ókljúfanlegar