Skírnir - 01.01.1957, Page 42
HRÓÐMAR SIGURÐSSON:
ÍSLENZK STAFRÓFSKVER.
Þegar við, sem lifum á sjötta áratug 20. aldarinnar, hugs-
um til þess að kenna börnum okkar að lesa, þurfum við ekki
lengi að leita til þess að finna einhverja bók, sem samin er
í þeim tilgangi að létta börnunum lestrarnámið. 1 æsku lærð-
um við að lesa í þeim bókum, sem kallast stafrófskver, en nú
hefur hin ágæta bók Helga Elíassonar og Isaks Jónssonar
gegnt þessu hlutverki um nærri aldarfjórðungs skeið. Bók
þessi ber nafnið Gagn og gaman, sem kunnugt er, og mun að
flestra dómi fullkomnasta bók sinnar tegundar, sem samin
hefur verið á íslenzku. En bækur eins og stafrófskver eru
orðnir svo hversdagslegir og sjálfsagðir hlutir, að okkur grun-
ar naumast, að sá tími er ekki mjög langt undan, þegar slíkar
bækur voru alls ekki til, og þegar loks var farið að semja og
gefa út slíkar bækur, hafa þær verið fremur fágætar og dýrar.
En stafrófskverin eiga sína sögu eins og annað í tilveru okkar.
Þau hafa þróazt frá því að vera fálmkenndar og frumstæðar
tilraunir til eð auðvelda yngstu kynslóðinni að rata um myrk-
viði hins ritaða máls og í það að verða allfullkomin kennslu-
tæki á borð við áðurnefnt Gagn og gaman. Verður nú í þess-
ari ritgerð rakin í aðalatriðum saga íslenzkra stafrófskvera,
en sú saga nær yfir rúmlega 260 ára tímabil. Ef við gerum
ráð fyrir, að lestrarkunnáttan hafi borizt hingað til lands með
kristninni, þá má einnig gera ráð fyrir, að Islendingar hafi
orðið að læra að lesa í nærri 7 aldir án þess að nota staf-
rófskver.
En hvernig lærðu menn að lesa, áður en stafrófskver komu
til sögunnar? Jón Ólafsson Grunnvíkingur segir svo „um lær-
ing Páls lögmanns Vídalín“, að honum var komið sjö vetra