Skírnir - 01.01.1957, Blaðsíða 107
Skírnir Nokkrir málshættir úr söfnum Hallgríms Schevings
105
Kalkar telur orðiS bingur merkja „kiste, især kornkiste"
I ODS. er það einnig talið merkja „et aflukke, forraadshus".
I fornu máli kemur orðið fyrir í merkingunni „hólf“, sbr. Fr.
„bingr . . . afdelt Rum (jvf. torfbingr = torfbáss)“. Hvergi
hef ég fundið það í merkingunni „geymsluhólf“ eða „kista“.
Orðið mun hér hafa verið algengast í merkingunni „flet, rúm“
eða „hrúga, haugur af e-u“. Algengt var að tala um ullar-
bing, kornbing o. s. frv., þegar mikið magn var saman komið
á einum stað. Bl. telur orðið einnig merkja „birgðir (For-
raad)“. Mér virðist líklegt, að eitthvert samband sé milli
þeirrar merkingar og þeirra, sem talað er um í ODS (þ. e.
„Forraadshus").
Hin íslenzka merking málsháttarins hygg ég hafi verið-
„Það er gott að geta bætt úr vöntun með birgðunum (með
þeim forða, sem geymdur er)“.
Betra er blátt, en ekki. Scheving I, 11.
Málsháttur þessi kemur fyrir i málsháttahandriti frá 18.
öld:
Betra er blatt enn ecki. Lbs. 1261, 8vo (A.).
Sama gerð hans er í Lbs. 1261, 8vo (A.A.). (Málshátt þenn-
an fann ég einnig í JS. 116, 8vo og í safni Steingrims Jónsson-
ar biskups, Lbs. 240, 4to).
1 orðabókarhandriti Hannesar Finnssonar er málshátturinn
tilgreindur sem dæmi með blár (lo.):
betra er blátt enn eckert, cæruleus color nihilo præstat.
H.F. Lbs. 99, fol., bls. 250 (Ob.).1)
Hér er málshátturinn talinn merkja: „blár litur stendur
framar engum lit (litleysunni?)“. Með engum lit gæti hér
verið átt við svart, sem ekki mun hafa verið talið til lita.
Ekki finnst mér ósennilegt, að þetta orðasamband sé kom-
ið úr einhverju latnesku riti og ekki málsháttur upprunalega.
En hin ýmsu dæmi úr málsháttasöfnum benda þó til þess, að
það háfi verið tekið í tölu málshátta og þá án efa verið notað
í óeiginlegri merkingu.
1) I þessari gerð (þ. e. ekkert fyrir ekki, sbr. Scheving) er málshátt-
urinn hjá F.J., Málsh., bls. 197. Guðm. Jónss. getur ekki um hann.