Skírnir - 01.01.1957, Side 163
Skírnir
Þorleifur lögmaður Kortsson
161
ekki aðeins öðrum til viðvörunar, að slík refsing taldist nauð-
synleg, heldur átti þannig að vera hægt að bjarga sálu hins
dæmda frá eilífri glötun, hefði hann gert iðrun og fengið
sjmdaaflausn hjá presti, áður en honum var varpað á bálið.
Höfundar þessarar bókar voru tveir munkar úr Dominicana-
reglunni, sem höfðu mjög mikið orð á sér fyrir lærdóm, enda
hlaut bókin viðurkenningu bæði páfans og keisara hins þýzk-
rómverska ríkis, og áhrif hennar urðu mikil og langvinn, bæði
í kaþólskum löndum og í löndum mótmælenda. Loks skal
minnt á það, að íslenzkir annálar geta um tvær brennur
fyrir trúvillu og galdra, sem íslenzkir menn stóðu að á 14
og 15. öld11).
Frömuðir siðskiptanna á íslandi sem annars staðar voru
líka ósparir að vara fólk við þeim takmarkalausu vélabrögð-
um, sem djöfullinn beitti til að ná til sín sálum rétttrúaðra,
og ógna því með þeim ósköpum, sem biðu vantrúaðra í öðru
lífi. Gott dæmi þess, í hve góðan jarðveg þessar kenningar
féllu hjá íslendingum, er svohljóðandi frásögn Vallholtsann-
áls við árið 1664: „Hvarf utanlands í Danmörk maður nokk-
ur íslenzkur, er lofazt hafði djöflinum, ef hann hjálpaði sér
að fá völd mikil á Islandi. Hann sást aldrei. Djöfullinn sótti
hann“12).
Með því að það var hlutverk kirkjunnar að koma sem flest-
um sálum i himnaríki, hlaut hún að heita öllum ráðum til
að koma í veg fyrir, að menn gengju kölska á hönd, enda
gerði hann líka slíka menn að verkfærum sínum til að afvega-
leiða annað fólk og láta allt illt af sér leiða. Það var því eðli-
legt, að hið veraldlega vald tæki höndum saman við kirkj-
una gegn galdramönnum, sem álitnir voru verstir allra óbóta-
manna.
Mikil galdraöld var í Danmörku á síðari hluta 16. aldar og
langt fram eftir 17. öld, og var eðlilegt, að áhrif hennar bær-
ust hingað með íslenzkum menntamönnum og dönskum emb-
ættismönnum. Var Holger Rósenkrantz, er hér var hirðstjóri
1620—1633, mjög ötull við að innleiða hér dönsk lagafyrir-
mæli um meðferð galdramála. Annars er vert að minnast
þess, að í hinum heiðnu þjóðveldislögum lágu meira að segja
11