Skírnir - 01.01.1957, Blaðsíða 232
230
Ritfregnir
Skírnir
hirt um þann hluta hins íslenzka orðaforða, sem varðveitzt
hefur í bókmenntum síðari alda, enda þótt ganga mætti að
sumu af honum í orðabókum, t. d. orðabók Guðmundar And-
réssonar, orðabók Bjarnar Halldórssonar, orðabók Guðbrands
Vigfússonar o. fl. Á árunum 1920—24 kom út hin mikla orða-
bók Blöndals. Hún hafði að geyma geysimikinn orðafjölda,
er aldrei hafði verið reynt að skýra upprunafræðilega. Þetta
varð til þess, að prófessor Alexander Jóhannesson tók að hug-
leiða, hve geysimikið verk biði óunnið, þar sem væri íslenzk
upprunaorðabók. Á árunum kringum 1930 mun hann hafa
ákveðið að vinna þetta mikla og þarfa verk sjálfur, og skömmu
síðar hóf hann starfið.
Orðaforðann í upprunaorðabók þessa sótti höfundur að
mestu í íslenzkar orðabækur, — bæði í orðabækur fombók-
menntanna: orðabók Fritzners, Lexicon poeticum og rímna-
orðabók Finns Jónssonar, og í orðabækur um mál síðari alda
og nútímamál: orðabók Guðmundar Andréssonar, orðabók
Bjamar Halldórssonar, orðabók Guðbrands Vigfússonar, Sup-
plement Jóns Þorkelssonar, orðabók Sigfúsar Blöndals o. fl.
Sá háttur er á hafður um efnisskipun í orðabók þessari, að
orðunum er raðað eftir hinum indógcrmönsku fmmrótum,
sem þau eru rakin til, en ekki eftir stafrófsröð, eins og
algengast er í upprunaorðabókum. Hinum indógermönsku
fmmrótum er aftur raðað með sama hætti og gert er í hinni
miklu indógermönsku upprunaorðabók eftir Walde-Pokorny
(Walde: Vergleichendes Wörterbuch der indogermanischen
Sprachen. —- Herausgegeben von Julius Pokorny. — Berlin
und Leipzig 1930). Með þessari efnisskipun tókst höfundi að
komast hjá stórfelldum endurtekningum, sem hefðu verið
óhjákvæmilegar, ef farið hefði verið eftir stafrófsröð orðanna,
eins og algengast hefur verið í upprunaorðabókum fram að
þessu. Aftan við meginhluta bókarinnar er síðan skrá, auð-
vitað í stafrófsröð, um öll þau islenzk orð, sem skýrð eru í
bókinni, og tilgreint við hvert orð í skránni, á hvaða blaðsíðu
skýring á því sé að finna. Efnisskipun þessi veldur því, að
notendur bókarinnar verða að fletta upp tvisvar við hvert orð,
sem þeir vilja athuga, í stað þess að þeir þurfa aðeins einu