Skírnir - 01.01.1957, Side 247
Skírnir
Ritfregnir
245
ætti að raða orðunum, hvaða orðmyndir hann ætti að velja sem aðal-
myndir og frá hvaða orðmyndum hann ætti að vísa til annarra. En á
árunum eftir að þær komu út, má segja, að landsmálið hafi verið skapað
sem ritmál, því að i hinum seinni útgáfum er höfundurinn ekki í neinum
vandræðum með uppsetningu efnisins. Þá var komin nokkur festa og
samræming á stafsetningu landsmálsins. Siðan rituðu fjölmargir góðir rit-
höfundar á landsmáli, og nægir þar að nefna nöfn eins og Aasmund Vinje,
Arne Garborg, Olav Duun, Olav Aukrust, Tarjei Vesaas, Inge Krokann
og fleiri, auk þess sem út hefur komið aragrúi af svokölluðum „bygde-
malsskrifter", sem eru þá gjaman á mállýzku, stundum meir eða minna
samræmdri til almenns máls. Þó er augljóst, að sambýli landsmálsins við
bókmálið hefur frá upphafi háð mjög vexti þess, þar sem notendur beggja
málanna eru ein þjóð og eitt ríki.
Upphaf þessa orðabókarstarfs er að rekja til 1929, að Stórþingið veitti
styrk til að semja fullkomna norska orðabók með skýringum á norsku.
Starfið hófst svo árið eftir, og nefnd skipuð af Det norske Samlaget hafði
yfirumsjón með verkinu, en félag þetta er bókmenntafélag eða útgáfu-
fyrirtæki, sem gefur út rit á nýnorsku. 1950, á aldarafmæli orðabókar
Aasens, kom svo út fyrsta hefti orðabókarinnar, 96 þéttprentaðir dálkar
og ná yfir a — angerodd. Útgáfu þessa heftis var hraðað um of, þvi að
enn voru ekki orðtekin ýmis rit, sem þurftu að koma með í orðabókina.
II. hefti kom heldur ekki fyrr en 1955, 256 dálkar, angers----------avtent.
Norges almenvitenskapelige Forskningsrád hefur stutt prentunina, en það
hefur til umráða geysimiklar tekjur, þar sem er ágóði af iþróttagetraunum
í Noregi, og styður visindi og listir veitulli hendi.
Norsk ordbok á eftir áætlun (við vitum nú, að þær standast aldrei) að
verða um 4500 blaðsíður, og útgáfan að taka 14—15 ár. Hún á að ná yfir
allar eldri norskar orðabækur, en kunnastar eru þær eftir Ivar Aasen,
Hans Ross (mikil viðbót við Aasens), og Steinar Schjött. Auk þeirra er
svo fjöldi orðasafna, stórra og smárra, frá ýmsum hlutum landsins um
meira en þrjár aldir. Elztir slíkra orðalista, sem nokkuð kvað að, eru frá
lokum 16. aldar, sumir prentaðir og þá með skýringum á dönsku, en aðrir
í handritum. —■ 1 öðru lagi nær orðabókin til fjölda orða úr mæltu máli,
sem aldrei hafa komizt á bók áður. Til þess starfs hefur orðabókin haft
samvinnu við meir en 600 sjálfboðaliða um land allt, fólk af öllum stétt-
um bæði til sjávar og sveita. Það er til dæmis í frásögur fært, að sjö slíkra
sjálfboðaliða hafa skrifað samtals um 250 þús. slíkra seðla, og kennslukona
ein í Setesdal sendi 3000 orð úr sinni mállýzku og skrifaði 50 þús. seðla
úr ritum með skýringum, hvernig hvert orð var í hennar mállýzku. Allt
þetta starf er unnið endurgjaldslaust. — 1 þriðja lagi eru orðtekin rit
ákveðinna höfunda. Og enn fær orðabókin það efni, sem talið er þurfa,
frá seðlasafni því, sem hefur verið skrifað fyrir Det literære ordboksverket,
en þar er safnað orðum úr ritum bæði á bókmáli og nýnorsku, og mun ætl-
unin að hafa þar efni til stórrar samnorskrar orðabókar síðar. — 1 heim-