Skírnir - 01.01.1957, Side 103
Skírnir Nokkrir málshættir úr söfnum Hallgríms Schevings
101
skammt, sem einnig er hjá Scheving. Orðið skaf (hk.), tel ég
mig geta fullyrt, að ég hef heyrt gamalt fólk í átthögum mín-
um nota í merkingunni „smjör, feitmeti“.
Audvelt er ófæddum ad hasa. Scheving II, 4.
Þessi málsháttur kemur hvergi fyrir í þeim íslenzku máls-
háttasöfnum, sem ég hef borið saman.
En svipaður málsháttur kemur fyrir hjá Lále:
Thet ær daarligt1) at baasæ fore vfodh fææ.
Med.I, 76 (D.).
I hinu sænska safni er málshátturinn þannig:
barnlikt ær rosa2) for offoth riot. Med. 1,202 (S.).
Eins og sjá má af dæmum þessum, eru upphafsorðin mis-
munandi í málshættinum. Orðið ófœddur kemur hins vegar
alls staðar fram. Sú gerð málsliáttarins, sem Scheving hefur,
mun án efa komin frá Lále og hefur afbakazt í meðförum.
Hin rétta mynd hans mun vera auZvelt er ófæddum að bása.
Sögnin bása (með þgf.) kemur fyrir í Gísla sögu Súrssonar3),
en er einnig kunn úr síðari tíma máli í merkingunni „ætla
e-u rúm“, eins og sjá má af eftirfarandi dæmi:
það sem fer af ískeytum með farþegjum, kemst eg ekki
til að bása. tJr f. J.Á. 1,289 (Ob.).
Hin upphaflega merking málsháttarins mun vera: „Það er
auðvelt að ætla ófæddum (sennilega kálfi) bás“. Hvort liann
hefur verið notaður í almennri merkingu, þ. e. „ætla ófædd-
um rúm“, skal hér ekki fullyrt, þar eð mér eru engin dæmi
kunn um notkun hans. Kock getur þess, að málshátturinn sé
hjá Syv, og tekur upp skýringu hans (en eins og sjá má, er
merkingin þar aðeins óeiginleg): „det ár dáraktigt att vid-
taga anstalter för det, som kanske aldrig uppnás“4).
Bl. tekur málsháttinn eftir Scheving og þýðir hann „den
ufodte liar ikke meget Besvær“. Basa telur hann skylda bisa
1) B. Onth er.
2) rosa troligen skrivfel för bosa (basa), „göra b&s“, Med. II, 277.
3) þ. e. útg. Konráðs Gíslasonar. Þar stendur „básar hon nautum“.
Gísla s. Súrss., bls. 104. 1 Isl. fornr. VI, bls. 41 (XII. kap.) stendur aftur:
„bæsir hon nautin".
4) Med., bls. 277.