Skírnir - 01.01.1957, Blaðsíða 223
Skírnir
Tvær doktorsritgerðir
221
traditionelle Einteilung die Periode bis ca. 1350 bedeutet
(bls. 6).
Af þessu er greinilegt, að þegar höf. merkir orðmynd „nisl.“,
á hann við, að hún sé nútímamál á Islandi. Og í flestum til-
vikum er það rétt, a. m. k. ef miðað er við einhvem hluta
landsins, og oft er tekið fram, ef um staðbundin málfyrirbæri
er að ræða. Hins vegar er greinilegt á þeim orðum höfundar,
sem ég nú tilgreindi, að stór göt eru í hinar sögulegu tilvitn-
anir hans. Þessi göt eru að vísu ekki eins stór og ætla mætti
af hinum tilfærðu orðum um tímabilið frá 1350—1584. Um
málið á því tímabili hefir höfundur getað stuðzt við ýmis rit.
En sú fræðsla, sem við fáum um þróun orðmynda og annarra
málfyrirbæra á tímabilinu frá 1584 til um það bil 1900 er
mjög af skornum skammti. En er hægt að álasa höfundi fyrir
þetta? Hafði hann nokkur tök á að rekja þróun orða og orð-
mynda á þessu tímabili? Það skal fúslega viðurkennt, að ógern-
ingur var að gera þessu verkefni full skil. En nokkru fyllra
mátti þó hafa þetta en í ritinu er. Það verður t. d. ekki séð,
að höfundur hafi notfært sér orðabækur þeirra Guðmundar
Andréssonar né Björns Halldórssonar, og hefði þó mátt fá af
þeim nokkurn fróðleik. En um fram allt hefir honum láðst að
notfæra sér seðlasafn Orðabókar Háskóla íslands. Úr því hefði
hann getað viðað að sér margháttuðum fróðleik, sem hefði
gert rit hans miklu fullkomnara að þessu leyti. Yfirleitt þyrftu
erlendir fræðimenn, sem fást við íslenzk efni, að gera sér ljóst,
að Orðabók Háskólans er orðinn lifandi veruleiki, sem ógern-
ingur er að ganga fram hjá, ef menn vilja skrifa um íslenzk
málvísindi á tímabiilnu frá 1540 til nútíðar. Það er ekki leng-
ur nægilegt að sitja úti í Kaupmannahöfn, þótt þar sé að vísu
alltof margt íslenzkt að finna. Rej'kjavík er nú orðin höfuð-
ból íslenzkra fræða.
Ég mun ekki telja dæmi þess, að hægt hefði verið að rekja
orðmyndir, sem tíðkuðust á 17., 18. og 19. öld, en nú eru
undir lok liðnar. Ég skal aðeins minnast á eitt efni, sem ég
hefi kynnt mér dálítið og vona að geta birt ritgerð um bráð-
lega, en það er þróunarsaga ávaxtaheitanna. Milli þeirra orð-
mynda, sem notaðar eru í Guðbrandsbiblíu, og þeirra, sem nú