Skírnir - 01.01.1957, Page 59
Skímir
Islenzk stafrófskver
57
kver þetta algerum þáttaskilum í þessum efnum, svo að eftir
þetta voru öll ný stafrófskver prentuð með latnesku letri. 1
öðru lagi sneiðir höfundur að Rask fyrir titilinn á kveri hans
og hæðist miskunnarlaust að þeirri skoðun, að draga beri börn
í dilka eftir því, hvort þau séu „heldri manna börn“ eða ekki.
Það gefur nokkra skýringu á orðum höfundar, að um þetta
leyti var allmikið um það rætt á Alþingi að endurreisa bama-
skólann í Reykjavík. Töldu þá sumir, að skólarnir þyrftu að
vera tveir, „annar fyrir borgarabömin, en hinn fyrir börn
tómthúsmanna“. Má geta nærri, hvort slíkar skoðanir hafa
fallið hinum róttæka ritstjóra vel í geð. Auk sr. Sveinhjamar
börðust þeir Jón Sigurðsson og Jón Hjaltalín landlæknir gegn
slíkum skoðunum, og eigum við þessum mætu mönnum ef til
vill að þakka, að þess háttar skipan skólamála var ekki tekin
upp á Islandi.
Eftir miðja 19. öld var það enginn stórviðburður, þótt ný
stafrófskver kæmu út. Hér yrði of langt mál að gera nákvæm-
lega grein fyrir þeim öllum, heldur verður tekið það ráð að
geta þeirra í sem stytztu máli, en taka sérstaklega fram, ef
þau höfðu eitthvað nýtt að flytja.
Nýtt stöfunarkver handa börnum kom út á Akureyri 1854.
Höfundar er ekki getið, en útgefendur voru I. Ingimundar-
son og V. Sigurðsson. Merkasta nýmælið í þessu kveri var
kafli um myndanir orða, bls. 9—21. Eru hér örfá dæmi úr
þeim kafla:
A. Myndan nafnorða: vinur — vina — vinátta, karl —
kerling, lesa —- lestur, spakur —■ speki.
B. Myndan lýsingarorða: hugur — hugaður, hlýða — hlýð-
inn, flýta — fljótur, súr — sýrður, auga —• eygður.
C. Myndan sagnorða: bragð — bregða, ljós — lýsa, hreinn
— hreinsa, fölur — fölna, hugur — hugsa.
Kafli þessi er saminn af vandvirkni og ágæt leiðbeining
um innbyrðis skyldleika orðanna i málinu.
Stafrófskver handa börnum samið af H. Kr. Friðrikssyni og
M. Grimssyni. Kverið byrjar á stafrófinu og skiptist síðan í
98 smákafla eða greinar. 1.—19. kafli eru atkvæði, 20.—37.
kafli eru orð, og endar 37. kafli á vísunum „Vorið góða“ og