Skírnir - 01.01.1957, Page 112
110
Arnheiður Sigurðardóttir
Skímir
en ekki þýddur, þótt sú gerð hans, sem stendur í JS. 391, 8vo
(M.), sé auðsjáanlega þýðing.
Bl. hefur málsháttinn frá Scheving og þýðir hann „en Kry
sters Tunge gemmer Guldet daarligt“. Orðið geit er kunnugt
úr fornmáli í þeirri merkingu (þ. e. ,,bleyða“), eins og sjá
má af ýmsum dæmum, svo sem:
En þú reyndist ragr sem geit. Klm. 398.
Orðið er enn kunnugt í þeirri merkingu, sbr. einnig sam-
setta orðið raggeit. Fr. telur, að geit hafi einnig verið notað
um menn sem heimskutákn, og vitnar i orðasambandið „jafn-
snjallr sem geit“ úr Bjarnar sögu Hítdælakappa.1)
Orðið gull hefur Bl. þýtt orðrétt, en skýrir ekki merkingu
þess.
En hver er þá upprunaleg merking málsháttarins, og hvers
vegna er orðið gull notað í þessu sambandi?
1 Eglu kemur fyrir orðtakið eiga e-S undir tungurótum e-s:
Þá mælti önundr: „Ekki þarf ek at eiga þetta undir
tungurótum Odds; hefi ek af honum haft hvárki gott
né illt . . .“. Isl.fornr. II, 285 (Egla, 81. k.).
Fr. þýðir orðasambandið „med Hensyn til noget være af-
hængig av hvad en vil sige“. Þetta minnir á merkingu máls-
háttarins, sbr. Bl.
I Stjórn kemur fyrir orðtakið leggja e-S undir tunguræt-
ur e-um:
tia oc tina fyrir þeim þessor orð sem Abimelech hafði
lagt vndir tvngvrætr þeim. Stj. 398.
I Þorsteins þætti uxafóts kemur fyrir orðtakið leggja gull
undir tungurœtur e-um:
Oddr hefir at uarduœita gull þat, er su nattura fylgir
at huerr madr, sem mallauss er ok leggr þat undir
tungurœtr ser þa tekr þegar mal sitt. Flat. I, 254.
(S. Ó.T. 206. k.).
G.V. vitnar í þetta dæmi um hina eiginlegu merkingu orð-
taksins.
Mér finnst miklar líkur til, að samband sé milli málshátt,-
1) Sjá Isl. fornr., bls. 169.