Skírnir - 01.01.1957, Síða 209

Skírnir
Tvær doktorsritgerðir
207
Viðfangsefni það, sem dr. Kristján Eldjárn fjallar um í bók
sinni — Kuml og haugfé —, er fornleifar víkingaaldar á Is-
landi, og skal ég nú ræða það að nokkru.
Svo sem höfundur gerir grein fyrir, er hann ekki hinn
fyrsti, sem gerir yfirlit um íslenzkar fornminjar víkingaaldar.
Fornminjar frá þeim tíma voru sendar frá íslandi á öndverðri
19. öld til Kaupmannahafnar — til Museet for nordiske Old-
sager i Kobenhavn —, en eru nú í Þjóðminjasafni íslands.
Hinn kunni norski foraleifafræðingur, dr. Ingvald Undset,
athugaði þessa íslenzku muni árið 1876 í Kaupmannahöfn
og birti grein um þá í bók sinni Norske Oldsager i fremmede
Museer, er út kom árið 1878.
Enn fremur hefur hinn danski fornfræðingur Kr. Kálund
skjalavörður gert yfirlit um alla íslenzka víkingaaldarfundi,
sem þá voru kunnir, í Aarboger for nordisk Oldkyndighed og
Historie árið 1882. En eins og Kristján vekur athygli á, þekk-
ir Kálund aðeins 25 fundarstaði, en hann sjálfur 123 í árslok
1955. Af þeim eru þó næstum 50 beinakuml án haugfjár, en
virðast vera frá heiðnum sið sökum legu sinnar utan vígðra
kirkjugarða. 1 Árbók Hins íslenzka fornleifafélags hefur eink-
um dr. Matthías Þórðarson — og á síðustu árum einnig Krist-
ján Eldjárn — gert skýrslur um uppgrefti og sérstæða fundi
víkingaaldar. Þá nefnir Kristján að lokum hina hugtæku rit-
gerð eftir Haakon Shetelig Islands graver og oldsaker fra vik-
ingetiden í Viking árið 1937. Ritgerðin er endurprentuð í Ár-
bók Fornleifafélagsins 1937—’39 í íslenzkri þýðingu Matthí-
asar Þórðarsonar. I ritgerð sinni bendir Shetelig einkum á
séreinkenni íslenzkra foraleifa og gerir nánari grein fyrir
þeim.
Hin mikla bók Kristjáns Eldjárns fjallar fyrst og fremst
um íslenzkar fornleifar vikingaaldar. Sá, sem byggist við að
finna þar tengsl eða samband milli fornleifa og kunnustu
sögustaða, kynni ef til vill að verða fyrir nokkrum vonbrigð-
um. Höfundurinn bendir á, að furðu-lítil tengsl séu þar á
milli og þau, sem áður er á minnzt, séu mjög vafasöm. En
hins vegar ber að hafa það í huga, að fornleifar, sem finnast
í kumlum, eru sömu skartgripir, vopn og áhöld og persónur