Skírnir - 01.01.1957, Síða 266

264
Ritfregnir
Skímir
áður hefur beztar gert, og enn er hér að nokkru slegið á nýja strengi, þó
að sagan beri raunar svo skýr mörk höfundar síns, að enginn annar gæti
þar verið að verki.
Ég man ekki til þess, að H. K. L. hafi áður sagt frá i fyrstu persónu i
neinni af höfuðskáldsögum sínum. Ég tel ekki Atómstöðina til þeirra.
Þennan vandasama frásagnarhátt fer hann með í Brekkukotsannál af
mikilli snilld. Yfir frásagnarhættinum öllum er klassísk ró og heiðríkja,
og ég held, ef á heildina er litið, að Brekkukotsannáll sé að stíl og efnis-
meðferð allri fágaðasta og eitt allra geðfelldasta verk höfundar. Hann
hefur agað sig strangt og öðlazt meiri hófstillingu en áður.
Af einstökum köflum Brekkukotsannáls eru sumir tiltakanlega fallegir,
enda þótt þeir taki naumast fram fegurstu köflunum í fyrri verkum hans
sumum, t. d. Sjálfstæðu fólki. Minni ég hér einkum á kaflann um hrogn-
kelsaveiðar Björns í Brekkukoti og Álfgrims, frásögnina af söng Garðars
Hólms í kirkjunni og svo lokakafla bókarinnar.
Fyndnin er enn sem fyrr einn ríkasti þátturinn í ritfari H. K.L. Þar
skipar hann tvímælalaust fremsta bekk islenzkra sagnaskálda ásamt með
Snorra, Gröndal, Gesti Pálssyni og Þórbergi. Fyndnin er hér ákaflega
rík, bæði í sjálfum stílblænum, mannlýsingum og tilsvörum. Kemur hún
ekki sizt skemmtilega fram í lýsingum á hinum kyndugu miðloftsbúum
í Brekkukoti.
Miklu síður en áður hættir höfundi til að verða grófur um of eða
skjóta yfir markið. Ber hér allt að sama brunni aukinnar fágunar og
hófstillingar.
í Brekkukotsannál eru tvö kvæði ofin inn í söguþráðinn. Ekki skal ég
fullyrða, hvaða tilgangi þau eiga að þjóna, en þvi líkust eru þau, að
þar sé dregið spé að þeirri Ijóðagerð, sem kennd er við atóm og tungl-
hausa.
Stílleikni H.IC.L. og vald hans á íslenzku máli er orðið næsta furðu-
legt. Hann hefur nennt að heyja sér forða orða og orðtaka og hefur nú
mál af hvers manns tungu. Oft má sjá, hvaðan hann hefur að sér viðað,
og maður segir við sjálfan sig, um leið og lesið er: Þetta er úr Hávamál-
um, þetta frá Eggerti Ólafssyni o. s. frv. En hvað um það. Islenzkt mál
allra alda liggur honum á tungu, allt frá elztu Eddukvæðum og drótt-
kvæðum að talmáli og slanguryrðum okkar tíma. Af þessu leiðir að sjálf-
sögðu, að stíll hans og málfar er óvenjulega auðugt og litríkt. Samsetn-
ing Gerplu hefur verið mikil raun, sem höfundur hefur vaxið af að glima
við. Áhrifin frá málfari Gerplu eru auðgreinanleg í Brekkukotsannál.
Það gegnir furðu, að svo málsnjall maður sem H. K. L. skuli í þessari
bók gera sig sekan um ofnotkun leiðindaorðsins sumsé. Látum svo vera,
að einhver ein persóna klifaði á þessu orði, en höfundur notar þetta obð
mörgum tugum sinnum í Brekkukotsannál, og er varla nokkur sú per-
sóna bókarinnar, sem hann þyrmir við að taka sér það svo og svo oft í
munn. (Semsé kemur einu sinni fyrir og er trúlega prentvilla.) Góðir