Prestafélagsritið - 01.01.1930, Blaðsíða 44
Pre«tafélag«ritiö.
Trú framlíðarinnar.
37
En allir munu þeir með einhverjum hæffi geía bendingu um
það, hvernig heildin sé í raun og veru. Sál heildarinnar mun
birfast í hverju einstöku. jafnvel eindin mun benda að ein-
hverju leyti á eðli alheimsins.
Ef vér tökum minstu ögn alheimsins, sem menn þekkja,
rafeindina, og skoðum, hvað hún geti birt oss um eðli hans,
þá sjáum vér, að jafnvel allra minsta brot alheimsins ber
jafnt vott um sál og efni. Hún er ekki hörð, áþreifanleg ögn
af sálarlausu efni. Það er alveg ómögulegt að hafa hönd á
henni. Hún er miðdepill orku. Hún er á látlausri hreyfingu,
knýst af innra afli hingað og þangað eftir því hvort togað
er í hana að utan eða henni hrundið frá. Hún verkar sjálf-
krafa, sjálfkrafa í raun og veru samkvæmt þeirri hvöf, er
hún fær að utan. Þannig gefur þessi nærri óendanlega smáa
ögn bendingu um sál í alheiminum sem heild. Henni hefir
verið lýst svo, sem hún væri nákvæmlega að sama skapi lítil
sál sem efnisögn. Og af því einu ætti oss að óra fyrir því,
hvað alheimurinn sé í insta eðli sínu.
En ef vér viljum fá réttasta hugmynd um það, hvað aí-
heimurinn sé í raun og veru, þá skulum vér auðvitað gæfa
að hinu æðsta, sem hann hefir látið verða til. Vér dæmum
ekki skapandi listamann eftir hversdags tilraunum hans, held-
Ur eftir meistaraverkum hans. Og vér dæmum ekki frönsku
bióðina eftir lítilmótlegustu borgurum hennar, heldur eftir
skáidum hennar og heimspekingum, stjórnmálamönnum og
hermönnum. Vér munum fá nokkura hugmynd um frönsku
þjóðina af burðarþjóni við járnbraut. En miklu fyllri og sann-
ari skilning munum vér fá af mönnum eins og Clemenceau
°3 Foch, Victor Hugo eða Racine. Þannig er einnig um al-
heiminn. Vér munum færari um það, að dæma um hann af
roanni heldur en eind, og vér munum geta dæmt betur eftir
þroskaðasfa manni en óþroskaðasta.
Þessir þroskuðustu menn eru hið æðsta, sem heimurinn
hefir látið verða til, svo að vér vifum. Það geta verið til
enn aeðri verur annarsstaðar i alheiminum, sem annaðhvort