Prestafélagsritið - 01.01.1930, Blaðsíða 157
148
Sigurður Einarsson:
Presiafélagsritiö.
sjálfkrafa undirgefni undir vald, sem hvílir á starfrænum yfir-
burðum (funktionsbundið autoritet). Barnið beygir sig alt af
undir slíkt vald, meðan það birtist aðeins í sjálfu starfinu.
Forusta barnsins táknar, að vald kennarans er látið hvíla á
starfrænum yfirburðum. Og þegar í stað, er barnið hefir
fengið þetta frelsi gagnvart vali viðfangsefna sinna kemur í
ljós, að áhugamál barnsins eru nokkuð önnur, en gert er ráð
fyrir í námsskránum. Stærsta áhugamálið er lífið sjálft, Iífið í
mold og vatni, gróðurlíf og dýra, og framar öllu öðru, líf
mannsins sjálfs, störf hans, hátterni og hugsanir. Námið hefir
þokast nær lífinu.
Þá leiðir ennfremur beint af þessum starfsháttum að:
Námið verður sjálfsþroskastarf emstaklingsins. í ríkjandi
skólum eru allir nemendur dregnir í gegnum sömu löð, með
sama vinnuhraða að svo miklu leyti sem auðið er, vandir á
sömu verk, veitt sama fræðsla. En af því að uppeldi er fólgið
í mótun persónuleika, er það augljóst, að í öllu uppeldisstarfi
verður að taka tillit til einstaklingseðlisins. I skólum með
ríkjandi fyrirkomulagi verður því ekki við komið, nema að
örlitlu leyti. (Sbr. grein mína: Nýskólar og nýskólahugmyndir,
Skírnir 1929). En hér verður ennfremur öll afstaða einsíak-
lingsins til viðfangsefnis síns siðferðileg afstaða í miklu víð-
tækari merkingu en annars tíðkast, öll hin ógeðslega sam-
keppni og metingur bekkjaskólans hverfur. Nemandinn hefir
við ekkert að metast nema hæfileika sína. Eini mælikvarðinn
sem skólinn á, er í því fólginn að bera afköst sín saman við
viðfangsefni sitt og tilgang.
Þá er enn ótalið það, sem mestu máli skiftir: Að verð-
mæti fræðslunnar er ekki lengur miðað við umfang, heldur
eðli hennar og gildi fyrir andlegt líf og persónuleik nem-
endans. Hún er ekki lengur »kvantitativ« heldur »kvalitativ«,
námið er ekki lengur fróðleiksnám, heldur þroskanám. Fræðslan
verður með þessu móti miðuð við uppeldisfræðilegt markmið,
en ekki hagfræðilega nauðsyn. (Sbr. grein mína: Sérhættir í
íslenzkum skólamálum, Iðunn I. 1930). Menn þurfa helst að
sjá starfsskóla og kynnast honum af eigin raun, til þess að