Skírnir - 01.01.1957, Page 101
Skirnir Nokkrir málshættir úr söfnum Hallgríms Schevings
99
Ég hef hér reynt að gera grein fyrir verkefninu og þeim
vinnubrögðum, sem beitt hefur verið.
Einstakir málshættir.
A.
Allt er hetra, en berir aunglar. Scheving I, 8.
Málsháttur þessi er kunnur frá 17. öld:
Allt er betra, enn berer Aunglar. G.O. Thes. 16.
allt er betra enn aungull ber. Lbs. 1552, 8vo
(J.H. Orðskv.kl. 8.v.).
Málshátturinn kemur fyrir í báðum söfnunum í Lbs. 1261,
8'ro og er þar í sömu mynd og hjá G.O. að öðru en rithætti.
Heimild Schevings mun þvi sennilega safn það, er hann get-
ur um í upphafi formálans fyrir safni sínu1). Orðamunur sá,
er kemur fram í Orðskviðaklasanum, gæti verið kominn fram
vegna rims. Málshátturinn kemur fyrir hjá F.J.2), en ekki í
öðrum söfnum, er ég hef athugað. Hann er ekki hjá Bl.
Þessi málsháttur mun kominn úr máli fiskimanna. Orðið
öngull er sömu merkingar og krókur, sbr. orðtakið mata krók-
inn, sem H.H. telur merkja „beita öngulinn"3). Ber öngull
mun hér merkja „öngull, sem engin beita er á“. Málsháttur-
inn mun því í rauninni merkja „allt er betra (fiskimannin-
um) en vera beitulaus (eiga enga beitu á öngidinn)“.
Hvort þessi málsháttur hefur verið notaður í óeiginlegri
merkingu, treysti ég mér ekki til að fullyrða neitt um, þar eð
ég hef hvergi séð hann í samfelldum texta.
Mér finnst sennilegt, að hann hafi verið settur í samband
við bjargráð almennt (eða öllu frekar bjargarleysi).
B.
Betra er barmsparad, en botnskafid. Scheving I, 11.
Þessi málsháttur kemur fyrir hjá F.J.4), tekinn óbreyttur
1) Sjá Scheving I, bls. 3.
2) Málsh., bls. 194.
3) Sjá Isl. orðt., bls. 275.
4) Málsh., bls. 10.