Skírnir - 01.01.1957, Page 105
Skirnir Nokkrir málshættir úr söfnum Hallgríms Scheyings
103
nema hjá F.J.1) Aftur kemur víða fyrir málsháttur af svip-
aðri gerð og hjá Singer. Elzta gerð hans, sem mér er kunn,
er í safni Magnúsar prúða (eða frá 16. öld):
Hundar læra á reimum ledr at Jeta.
JS. 391, 8vo, 65 (M.).
Sömu gerð er að finna hjá G.O.2) og í Lbs. 1261, 8'o (A.).
1 sama handriti er einnig þetta afbrigði:
Á reimum (þveingjum) læra hundar ledur ad eta.
Lbs. 1261, 8vo (A.A.).
1 safni Guðm. Jónss. er hann svohljóðandi:
Á reimum (þveingjum) læra hundar (hvolpar) húðir
að eta. Guðm. Jónss. 37.3)
Enginn vafi virðist mér á því, að málshátturinn hjá Schev-
ing er kominn frá Lále. Orðið leSurætinn kemur ekki fyrir
í íslenzkum orðabókum. Það er sennilega bein þýðing á lœd-
her aadegh. Hversu gömul hin íslenzka gerð hans er, verður
ekkert fullyrt um, þar sem ég hef ekki fundið hana í neinu
eldra safni. Benda má á það, að J.Öl.4) telur bikkja bæði haft
um hesta og hunda.
Enginn vafi virðist mér heldur á því, að hundar lœra á
reimum leSur aS eta (sbr. JS. 391, 8vo (M.)) er þýðing á máls-
hættinum, sem stendur hjá Singer. Sennilegast finnst mér, að
Magnús prúði hafi þýtt hann í safn sitt úr þýzku (sbr. P.E.Ó.,
M.o.m. IV5)).
Orðið bjór, sem stendur hjá Scheving, þýðir B.H. m. a.
þannig: „margines corii, de yderste og tyndeste Kanter af et af-
trukken Skind“6). Bl. gefur ýmsar skýringar á orðinu og seg-
ir: „Vel opr. om en trekantet Skindlap, saal. den Lap der
bortskæres for at danne Hælen“. (Sama merking kunn í forn-
máli, sbr. Fr.).
Málshátturinn mun því upphaflega merkja „skinnpjatlan
1) Málsh., bls. 15.
2) G.O. Thes., bls. 79.
3) F.J. tilgreinir eirmig þessa gerð, sjá Málsh., bls. 78.
4) Lex. Isl. II, bls. 653.
5) Sjá bls. 48L-485.
6) B.H. I, 79.