Skírnir - 01.01.1957, Síða 128

126
Arnheiður Sigurðardóttir
Skírnir
í þessum málshætti. Orðalag hans er allfrábrugðið því, sem
nii tíðkast, því að vafalítið táknar skammsýni hér skamm-
sýnan mann (eða menn). Málshættir með þvílíku orðalagi
eru allmargir hjá Scheving. Sem dæmi mætti nefna máls-
háttinn ekki er reiÖi réttyrSi.
Ég hygg málsháttinn hafa merkt: „sá, sem er fyrirhyggju-
laus um fjárhag sinn (eyðslusamur?), lendir í örbirgð".
Um aldur og uppruna þessa málsháttar hef ég engar heim-
ildir. Tveir höfundar dæmisögukvæðanna í JS. 589,4to eru
nafngreindir í handritaskrá Landsbókasafnsins, þó ekki getið
um, hvaða kvæði séu eftir þá. En eins og tekið er fram í for-
mála hér að framan1), varð lítið af þeirri umsögn ráðið.
Mest vilja mannleysingjar stakka. Scheving II, 23.
Málshátt þennan hefur Scheving merkt D, en um þá heim-
ild hefur áður verið getið.
Málsháttinn hefur mér ekki tekizt að finna í neinum öðr-
um heimildum, sem ég hef athugað.
Sögnin stakka kemur ekki fyrir hjá B.H., en Bl. greinir
hana í merkingunni „stakka fisk“, og verður síðar nánar að
því vikið.
Þessi málsháttur er sennilega afbakaður. Það, sem hér fer
á eftir, eru aðeins tilgátur, ágizkanir um, hvernig hann gæti
verið liugsaður í upphafi.
Mér hefur hugkvæmzt, hvort hér kynni ekki að vera um
einhvern misskilning eða misritun að ræða í sambandi við
orðið stakkur. Það orð er kunnugt úr fornmáli. Stakkur var
stutt yfirhöfn, er karlmenn báru (steyptu yfir höfuð sér). I
síðari tíma máli er orðið kunnast í merkingunni „skinn-
stakkur“, sem var hin venjulega yfirhöfn sjómanna.
Falk nefnir mörg dæmi um orðið úr fornmáli2), og sýna
þau, að stakkurinn hefur þótt því virðulegri og veglegri flik,
sem hann var síðari og efnismeiri. Hefur hann þannig verið
eins konar tákn um eigandann, efnahag hans og mannvirð-
ingar. (Prestar voru nefndir síÖstakkar). Enn í dag er talað
1) Sjá bls. 98.
2) Kleiderk,, bls. 162.