Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1998, Blaðsíða 41
Krossfestingar
legri veru mannsins — tungumálið getur kallað fram angist og einsemd, nautn
og þrá vegna þess að slíkar kenndir eiga rætur í líkamanum og við þekkjum
þær í gegnum líkamann. Tækið í sögunni er því „ritvél“ sem gerir líkamann
að orðastað en jafnframt að sári. Þannig holdgast tungumálið og verður kannski
þá fyrst að lögmáli sem talar til okkar á svo innilegan hátt að við reynum að
skilja það frá líkamanum og skilja bæði það og líkamann þannig. En öll
tjáning þessa skilnings hafnar svo aftur í líkamanum eða fer í gegnum hann.
VIII
Sterkar tilfinningar fyrir lífinu eru með einu eða öðru móti tengdar líkam-
legum straumum og oft kveikja þær sársauka (Kafka hefði kunnað að meta
hið samsetta íslenska orð ,,sársauki“). Líkaminn er höll lystisemda en hann
er líka stöðug slysagildra. Viðleitni til að skilja líkamann og öðlast tök á hon-
um, eða hefja sig yfir hann, birtist stundum í ástríðufullri glímu við þarfir hans
og sársaukaboð. Hafi samspil hvílunnar og herfisins í áðumefndu pyntinga-
tæki minnt lesendur á naglabretti þau er meinlætamenn hvíla stundum á, er
sá þanki ekki fjarlægur Kafka; meinlæti og afneitun vega þungt í tilvistar-
könnun verka hans. Einna gleggsta dæmið er hungurlistamaðurinn í sam-
nefndri sögu.
„Á síðustu áratugum hefur mjög dregið úr áhuganum á hungurlista-
mönnum“ segir í upphafi sögunnar, en áður var öldin önnur og sá hungur-
listamaður sem sagan greinir frá sat þá löngum í búri sínu, „fölur í svörtum
baðfötum með gríðarlega útstæð rifbein", og það eru einkum börnin sem
sækjast eftir að horfa á hann.21 „Umboðsmaðurinn hafði ákvarðað að hámarks-
tími sveltisins væri fjörutíu dagar“, enda hafði það sýnt sig að um það leyti
var farið að draga mjög úr áhuga almennings á sýningunni (182). Hungurlista-
maðurinn er afar ósáttur við þessi tímamörk, hann vill bæta um betur „uns
það var komið út fyrir allan skilning, því að hann fann engin takmörk fyrir
sveltihæfni sinni“ (183). I Mattheusarguðspjalli er greint frá dvöl Jesú í eyði-
mörkinni, þar sem hann skyldi mæta freistingum djöfulsins. „Þar fastaði hann
fjörutíu daga og fjörutíu nætur og var þá orðinn hungraður.“ Þegar djöfullinn
hvetur hann til að breyta steinum í brauð svarar hann með vísun í tungumálið:
„Ritað er: Eigi lifir maðurinn á einu saman brauði, heldur á hverju því orði,
sem fram gengur af Guðs munni“ (Matt 4. 1-4).
Eftir fjörutíu daga tekur Jesús loks að finna til líkamans og þarfa hans en
sú „fæða“ sem honum er efst í huga er eftir sem áður orð Guðs. Hungurlista-
21 Franz Kafka: „Hungurlistamaður", I refsinýlendunni og fleiri sögur, s. 183. Eftirfarandi
tilvísanir í þessa sögu eru felldar inn í meginmál með blaðsíðutali í svigum.
39