Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1998, Blaðsíða 277

Minnið og tíminn
XII.
Eins geymir minnið óteljandi reglur og lög um tölur og mál. Ekkert slíkt hefur
nein líkamleg skynjun fest þar, enda hefur það ekki lit eða hljóð, bragð eða
þef og ekki verður það snert. Heyrt hef ég hljóðan þeirra orða, sem tákna þetta,
þegar um það er rætt, en þau eru annað en það, sem í þeim felst. Þau hljóða
öðruvísi á grísku en latínu en merkingin er hvorki gríska né latína né neitt
annað tungumál. Eg hef séð uppdrætti verkmeistara, smágervar línur eins og
þræði í kóngulóarvef. En drættir hins, sem ég nefndi, eru annars eðlis. Þeir
eru ekki myndir neins, sem líkamleg augu skynja. Hver maður sér þá í huga
sér án þess að minnast neins lílcamlegs. Ég hef skynjað með öllum líkamlegum
skilvitum þá hluti, sem tölum verða taldir. En tölurnar sjálfar, sem talið er
með, eru annað. Þær eru ekki myndir þeirra hluta, sem taldir eru. Þær eru til
óháð þeim. Sá má hlæja að mér, sem sér þetta ekki. Ég aumkva þann, sem að
mér hlær.
XIII.
Allt þetta geymi ég í minni. Og man líka, hvernig ég lærði það. Og margt hef
ég heyrt og man, sem ranglega hefur verið gegn þessu mælt. Þótt það sé villa
er hitt engin villa, að ég man það. Svo og man ég, að ég hef greint á milli
sannmæla um þetta og rangra andmæla. Og þegar ég sé nú, að ég get greint
hér í milli, er munur á því og hinu, að ég man, að ég hef gert þann greinarmun
hvenær sem ég hef hugsað málið. Ég minnist sem sé einnig þess, að ég hef
iðulega skilið þetta. Og það sem ég nú greini og skil legg ég á minnið, svo
að ég megi muna það síðar, að ég skildi það núna. Ég man sem sé líka, að ég
man. Og seinna, ef ég rifja upp, að ég mundi það nú, er það kraftur minnis
míns, sem orkar því.
XIV.
Þá geymir og minnið hræringar hugar míns. Ekki með sama móti og þær voru
í huga, þegar hann var að lifa þær, heldur mjög svo ólíku. Svo er hæfni
minnisins farið. Ég man að ég var glaður, þótt ekki sé ég glaður nú, og hryggð,
sem er hjá liðin, man ég, þótt hryggur sé ég ekki. Ég minnist þess óttalaus,
að ég var hræddur. Án löngunar get ég minnst fornrar ílöngunar. Gegn líkum
get ég stundum orðið glaður við að minnast liðinnar sorgar og hryggur yfir
fyrri gleði.
Þetta er ekki kynlegt, þegar líkaminn á í hlut. Eitt er hugur, annað líkami.
Það er engin furða, að ég minnist glaður horfins, líkamlegs sársauka. En minn-
ið og hugurinn eru eitt. Því ef maður er beðinn að muna eitthvað er sagt: Sjá
275