Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1998, Blaðsíða 80

Einar Sigurbjörnsson
Wartburg-kastala eftir ríkisþingið í Worms árið 1521 og kom Nýja testamentið
út árið 1522. Næstu árin vann hann að endurbótum á því og kom það út í
nýjum endurskoðuðum útgáfum. Jafnframt vann hann ásamt aðstoðarmönnum
sínum að þýðingu Gamla testamentisins og öll Biblían leit dagsins ljós á þýsku
árið 1533.5
Lúther gerði sér far um að þýða á létt og lipurt mál sem alþýða manna
skildi og hafði þýðing hans mikil áhrif á þróun þýskrar tungu og tungur
annarra þjóða því að víða má greina bein áhrif biblíuþýðingar Lúthers á
þýðingar annarra þjóða á Biblíunni. Hann vildi helst sneiða hjá orðréttum
þýðingum nema það væri nauðsynlegt en þess í stað þýða þannig að merking
frumtextans kæmi í ljós. Hann leitaði um orð og orðatiltæki í smiðju til fólks
sem hafði þekkingu á því sem verið var að tala um. Þá gerði hann upp á milli
texta þannig að hann áleit suma vera mikilvægari en aðra. Textar sem höfðu
hjálpræðismerkingu voru að hans mati t.d. mikilvægari en textar sem greindu
aðeins frá sögulegum atriðum eða kunngjörðu lögmál sem e.t.v. hefði litla
merkingu fyrir lifandi fólk. Boðskapur textans — die Sache selbst — skipti
höfuðmáli. Meginverkefni þýðanda var að mati Lúthers að koma honum til
skila. Því varð textinn að vera ljós þar sem boðskapurinn var mikilvægur og
til þess að gera málið enn auðveldara samdi Lúther bæði formála fyrir einstök
rit og rithluta Biblíunnar og kom með skýringar á spássíu þar sem þess var
þörf.
II
Lúther gerði grein fyrir þýðingaraðferðum sínum í litlu riti sem hann sendi
frá sér árið 1530. Agsborgarþingið stóð þá yfir. Lúther gat ekki sótt það af
því að hann var bannfærður en fylgdist með framvindu mála á þinginu úr
fjarlægð eða úr kastalanum í Koburg. Hann var því öðru sinni útlægur í kastala
og ekki sat hann með hendur í skauti þar fremur en í Wartburg tæpum áratug
áður, heldur vann ötullega að þýðingum á ritum Gamla testamentisins og ritaði
auk þess fjölda bréfa til fulltrúa á Ágsborgarþingi til þess að uppörva þá í
baráttunni. I september sendi hann frá sér rit sitt um þýðingar: Ein Sendbrieff
D.M.Luthers. Von Dolmetzschen und Fiirbit der Heiligen.6
Eins og titill ritsins ber með sér er það í formi sendibréfs og felur titillinn
5 Sjá Bainton 1984 s. 280-289; Schwiebert 1950 s. 527-531, 643-663.
6 Ritið er í Weimarútgáfu rita Lúthers: D.M. Luthers Gesamtwerke. Kritische Gesamtaus-
gabe. (skammst. WA) 30. II. bd. s. 627-646. Ég þýddi úr útgáfu O. Clemens: Luthers
Werke in Auswahl, 4. bd. s. 179-193. Auk þess studdist ég við skýringar á nöfnum og
hugtökum við amerísku útgáfuna á verkum Lúthers: Luther’s Works, Vol 35 s. 181-202.
78