Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 99

Vegsummerki listarinnar 
hins vegar að losa um þetta orð og gera það að sínum eigin ummerkjum. Eins
og er lítum við til þeirra fyrirheita sem í því kunna að felast. Mun þessi umræða
kenna okkur eitthvað nýtt um „kjarna“ listarinnar?
Fyrst og fremst þurfum við að skýra málin, því í gangi eru margs konar um-
ræður sem blandast saman. Þær hafa kannski upphaflega sameiginlega forsendu
eða sameiginlegt sjónmál í því sem við köllum tilveru listarinnar, en hér verður
nauðsynlegt að greina á milli ólíkra sviða. Ég mun leiða umræðuna áfram stig af
stigi með tölusetningu, nánar tiltekið í tíu tölusettum liðum.
1.
Fyrst höfum við umræðuna um listmarkaðinn, eða listina sem markaðsvöru, og
hvernig markaðurinn hafi grafið undan henni og tæmt hana af inntaki sínu og
veru. Þetta er eins og við vitum umræða um staði og vettvang þessa markaðs, um
virkni hans og þau einkafyrirtæki og þær opinberu stofnanir er koma að honum,
hvaða hlutverki markaðurinn gegni í „menningunni“, allt umræða sem er full af
ágreiningi.
Ég ætla hins vegar ekki að Malla um þessi ágreiningsefni. Ég er ekki dómbær á
þau. Enn einu sinni býð ég einungis upp á umræðu um kjarna listarinnar eða um-
merki hans – og þar með umræðu um söguna sem leiðir til slíkra vegsummerkja.
Slík umræða leiðir okkur ekki umsvifalaust að tilteknum verklagsreglum. Samn-
ingaleiðin á milli ólíkra forsendna er af öðrum toga. Ég mun því ekki bjóða fram
„kenningu“ er boði nýtt verklag, eða nýja framkvæmd markaðsins, og enn síður
nýjar verklagsreglur listarinnar sjálfrar.
En um leið og ég kem inn á umMöllun um samspil listarinnar og umræðunnar
um hana, og það á okkar tímum, þar sem slík umræða hefur verið túlkuð sem
merki um ofvöxt heimspekinnar og meira og minna tvíræða meðábyrgð hennar á
gífurlegri verðbólgu og virðisauka í listheiminum eða á kostnað hans, þá vil ég hér
nota tækifærið og halda hinu þveröfuga fram, að vinnan við það að hugsa og segja
frá listinni eða ummerkjum hennar sé í sjálfu sér með einstökum hætti samofin
og innifalin í sjálfri listsköpuninni. Þannig hefur það verið frá því „listin“ kom
til sögunnar (hvenær svo sem við viljum tímasetja fæðingu hennar, í Lascaux-
hellamálverkunum, meðal Forn-Grikkja eða með þessum vatnaskilum, þessum
umskiptum sem við köllum „endalok listarinnar“). Í öllum þessum tilvikum set-
ur listin fram spurninguna um „tilveru“ sína: leitar að slóð sinni og uppruna.
Kannski hefur hún alltaf falið í sér tiltekið samband við slóð sína [vestige] og
upprunarannsókn [investigation].
(Hins vegar virðast mörg listaverk samtímans – kannski of mörg – setja sér það
meginmarkmið að grafa undan fræðilegum forsendum sínum, að minnsta kosti
verður vart annað séð, – en það er annað form vegsummerkja. En einmitt þessi
staðreynd er til marks um þá leyndu þrá sem þjáir listamennina, og er á engan
hátt „fræðileg“: þörfina á að sýna „listina“ sjálfa, þörfina á eigin ekphrasis (skýr-
ingar texta, neðanmálsgrein).)
Hugur 2013-4.indd 99 23/01/2014 12:57:28