Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 14

 Elmar Geir Unnsteinsson ræ!ir vi! Stephen Neale
E: Sumir myndu stoppa $ig hér og segja a! $ú sért eingöngu a! gera notkunarfræ!ileg-
an greinarmun sem kemur merkingarfræ!i líti! vi!.
S: Það er í góðu lagi. Ef fólk vill tala þannig þá skiptir það litlu máli. En eins og
ég hef skilið það þá snýst merkingarfræði um merkingu í tungumáli og notkunar-
fræði Mallar um það hvernig fólk notar málið. Ef þú vilt segja að það sem einhver
segir eða fullyrðir með því að nota setningu sé partur af notkunarfræði er mér
nokk sama. Það er ekki hluti af kenningunni sjálfri. Það eina sem er áhugavert eru
kenniorð (e. theoretical terms) sem þjóna einhverju hlutverki í kenningunni. Orðin
„merkingarfræði“ og „notkunarfræði“ koma ekki fyrir í kenningunni sjálfri. Þau
gera ekkert gagn. Orð eins og „sagnliður“ eða „nafnliður“ eða „að segja“ eða „að
gefa í skyn“, það eru mikilvæg fræðileg hugtök. Þú þarft hugtök á borð við „að
segja“, „að vísa til“, „að gefa í skyn“, „að meina“ og þau þurfa öll að passa saman í
eina hugtakaheild svo unnt sé að nota þau til að útskýra staðreyndir um tungumál
og samskipti.
E: "ú lítur samt svo á a! $a! sé mikilvægt a! greina á milli $ess sem mælendur segja
og meina og $ess sem $eir meina me! einhverjum ö!rum hætti en a! segja $a!. En af
hverju er $essi greinarmunur svona mikilvægur? Og skiptir hann máli fyrir a!ra en
eintóma málspekinga?
S: Mjög góð spurning. Það er óheppilegt að margt fólk í málspeki á það til að gera
ráð fyrir þessari hugmynd í mikilli fljótfærni – vegna þess að það muni gera merk-
ingarfræðina auðveldari viðureignar eða eitthvað þess háttar. Eða að það muni gera
hana erfiðari en á horfðist – eitthvað í þá veru. En þetta eru auðvitað ekki mjög
góðar ástæður til að gera téðan greinarmun. – Ég sé tvær tengdar ástæður fyrir því
að gera þennan greinarmun. Í fyrsta lagi er þetta mjög auðskilinn greinarmunur.
En það leiðir ekki sjálfkrafa af því að hann verði til nokkurs vísindalegs gagns. En
þetta er auðskilinn og alkunnur grundvallarmunur í mörgum augljósum tilfellum.
Frægt er dæmi Grice af meðmælabréfinu. Í bréfinu stendur: „X hefur afar fallega
rithönd og er alltaf stundvís.“ Hér er það sem þú „segir“ – svo að segja – aðskilið
því sem þú ert að reyna að koma á framfæri. Það er aðskilið því sem þú meinar;
þú meinar að X sé einskis nýtur eða eitthvað slíkt. Þetta er greinarmunur sem við
notum öll þegar við eigum í samskiptum. Stundum er hann notaður til að forðast
einhvers konar skuldbindingu.
E: Eins og pólitíkusarnir gera…
S: Já, sérstaklega þeir. Og ég er einmitt á leiðinni þangað með þessu svari við
spurningunni þinni. Í lögum og stjórnmálum virðist mér þessi einfaldi grein-
armunur hafa mjög alvarlegar afleiðingar. Líka í hversdagslífinu að einhverju leyti
– „Ég meinti það nú ekki alveg … það sem ég var að segja var … – En þú gafst nú
í skyn … – Já, kannski gaf ég tilefni til að ætla að …“ En lög eru annað mál. Ef þú
gerir ekki þennan greinarmun verður sjálf hugmyndin um að setja lög og skrá þau
niður frekar tilgangslaus. Lögin eiga að gefa okkur fyrirsjáanlegar niðurstöður.
Mál sem eru hérumbil sambærileg eiga að vera ákvörðuð á sama hátt vegna þess
Hugur 2013-4.indd 14 23/01/2014 12:57:23