Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 105

Vegsummerki listarinnar 
unar eða eigin Marveru. Það er einmitt þetta sem myndar fegur!ina, allt frá Plat-
oni til okkar daga, og enn frekar frá Plótínosi, en samkvæmt honum felst nálgun
fegurðarinnar í því að verða ég sjálfur, í minni innstu veru, hreint ljós og hrein
sýn, „einasta augað sem greint getur hina æðstu fegurð“. Hina æðstu fegurð eða
dýrð sannleikans eða merkingar verunnar. Listin, eða hin skynjanlega merking
hins algilda skilnings. Enn í dag er það þetta sem lætur hið fagra yfirbjóða sjálft
sig í hinu „háleita“ og síðan í hinu „hryllilega“ eins og í hinu „gróteska“ og í
„íróníunni“, í almennu brottfalli (gr. entropia) formanna eða í hreinum og klárum
ready made-hlut.
5.
Sumir hrapa kannski í flýtinum að eftirfarandi niðurstöðu: Listin er komin á
enda stöð sína og hefur lagt upp laupana vegna þess að ekki er lengur til staðar
nein Hugmynd sem hægt er að kynna eða vegna þess að listamaðurinn vill ekki
lengur vera í því hlutverki (eða hefur misst sjónar á merkingu hugmyndarinnar).
Ekki sé lengur um neina merkingu að ræða, eða menn vilji ekki lengur vita af
henni. Við erum flækt í afneitun merkingarinnar og í „viljanum til endalokanna“
sem Nietzsche notar til að lýsa tómhyggjunni. Þannig er listamaðurinn leynt
eða ljóst beðinn um að endurheimta Hugmyndina, hið Góða, hið Sanna og hið
Fagra…
Þetta er veikburða orðræða þeirra sem telja að það nægi að veifa fánum „gild-
anna“ og halda á lofti siðferðilegu ákalli. Jafnvel þótt viðurkennt sé að tiltekinn
listamaður haldi fram vissri tómhyggju (þeir listamenn sem Nietzsche sagði að
„kysu heldur sögu og náttúru kaldhæðninnar“14) þá þurfum við engu að síður að
beita allt öðrum aðferðum við að rannsaka rætur og afleiðingar slíkrar tómhyggju
og draga af henni aðrar niðurstöður. Að svo miklu leyti sem listin nær tilteknum
endamörkum í raun, þar sem hún nær því marki að raungera og draga um leið
eigin endamörk, þó að hún sé ennþá skilgreind og skilin sem „skynjanleg birt-
ingarmynd Hugmyndarinnar“, þá nemur hún staðar og afvopnar sjálfa sig undir
síðasta ljósgeisla Hugmyndarinnar, í hinum hreina og myrka afkima hennar. Á
þessum mörkum er ekkert eftir lengur nema sjálf hugmyndin um listina, eins og
hreinn og klár kynningargjörningur sem hverfist um sjálfan sig. Slíkar leifar virka
hins vegar ennþá sem Hugmynd, meira að segja sem hin hreina Hugmynd hinnar
hreinu merkingar, eða eins og fullkominn sýnileiki án annars inntaks en ljóssins
sjálfs: eins og hinn hreini og myrkvaði kjarni algildrar sjálfshermilistar.
Ekkert hljómar jafn platonskt eða hegelskt eins og þau form þar sem hreinleik-
inn einn ríkir, efnisleg eða hugmyndaleg hreinsun sem birtist í formi naumhyggju,
gjörnings eða atburðar. Segja má um slíka list að hún sé list botnfalls hugmynd-
arinnar. Slík Hugmynd kveikir engu að síður – ef hún hefur virkni botnfallsins
– óendanlega þrá eftir merkingu og sýningu merkingar. En þetta botnfall er ekki
það slóðareinkenni sem hér verður til umMöllunar, heldur ranghverfa þess.
 Werke in drei Bänden, ritstj. Schlechta, . bindi, München, Hanser , bls. .
Hugur 2013-4.indd 105 23/01/2014 12:57:28