Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 112

 Jean-Luc Nancy
10.
Með því að hliðra til spurningunni um veruna stöndum við frammi fyrir spurn-
ingunni um gerandann. Þar bíður okkar spurningin: Hver gengur um garð? Hvers
slóð er það, sem hér er á dagskrá?
Þetta er ekki slóð guðanna, miklu frekar væri þetta merki um brotthvarf þeirra.
En slíkt brotthvarf á sér jafn langa sögu og listin í Lascaux. Ef Lascaux merkir
„list“, ef listin hefur ekki smám saman skriðið úr móðurlífi galdursins og síðan
trúarbragðanna, heldur vísað óforvarandis til annarrar líkamsstellingar – ef hún
hefur ekki verið förin eftir hnjábeygjurnar heldur skóförin – þá hefur spurning-
in um myndina aldrei átt við listina. Myndadýrkunin og heift helgimyndbrjót-
anna snérust einungis um Hugmyndina. Þetta kemur alls ekki í veg fyrir lífrænt
samband listarinnar við trúarbrögðin (hér þyrfti að leggja gaumgæfilegt mat á
ólíka innbyrðis þætti þess sambands). En innan trúarbragðanna er listin alls ekki
átrúnaðarefni. (Hegel hefði skilið þetta.)
Hér væri tilefni til umMöllunar um umferð dýranna, hrynjandina í göngulagi
þeirra og limaburði, um hin flóknu vegsummerki þeirra, slóðir hóffara, klaufa og
lyktar, um allt það sem fyrir manninum eru dýraslóðir. Einnig hér væri þörf á að
skoða það sem Bataille kallaði „skepnan frá Lascaux“. (Gerum ráð fyrir að við
getum leitt hjá okkur alla aðra umferð – að frátöldum dýrunum – allan þrýsting,
allar strokur og snertingar, útleggingar, öldugælur og klór…)
En ég tek þá áhættu að segja að slóðin sé einkenni mannsins. Ekki sem manns-
myndin, ekki maðurinn lögmálsbundinn í mynd sinnar eigin Hugmyndar, eða
Hugmyndarinnar um hvað honum tilheyri. Það á við um manninn að við getum
með erfiðismunum gefið honum nafnið „maður“ ef við eigum í mesta basli við að
losa hann undan Hugmyndinni, undan hinni húmanísku guðfræði. En köllum
hann í tilraunaskyni förumanninn. Alltaf förumaður og alltaf hver sem er, enginn
– ekki þannig að hann sé nafnlaus, heldur er slóðin ekki vottorð hans.21 Sem sagt
alltaf samur við sig.
Hann fer hjá, hann er umrenningurinn: hann er það sem einnig er kallað tilvera.
Að vera til: hinn verandi gangur sjálfrar verunnar. Koma, brottför, fylgd, yfirferð
mæranna, hlé, hrynjandi og brottfall verunnar. Þannig verður engin spurning um
merkingu, heldur einungis umgangur, eins og allir atburðir merkingarinnar, eins
og öll nærvera hennar. Það væru tvær leiðir að því að vera til staðar, eða að til-
verunni (prae-esse): veran andspænis Hugmyndinni, kynnt fyrir Hugmyndinni,
og sú til-vera sem kemur á undan, líður hjá og er alltaf þegar farin. (Á latínu
getur vestigium temporis merkt augnablikið sem er líðandi andartak. Ex vestigio =
umsvifalaust, hér og nú.)
Engu að síður er nafn mannsins áfram nafn, Hugmynd og mynd – og yfirlýst
útþurrkun þess hefur ekki verið til einskis. Trúlega gerist það, þegar við þurfum
að nefna það á ný með algjörlega nýju tónfalli, að það merki líka höfnun hins
angistar fulla andófs myndanna, án þess að þurfa að kalla á ný til leiks mann húm-
anismans, það er að segja sjálfspeglun Hugmyndar hans. En til að ljúka þessu
 Þakkarskuld til Oierry de Duve („Fais n’importe quoi…“, Au nom de l ’art, París, Minuit ).
Hugur 2013-4.indd 112 23/01/2014 12:57:28