Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 12

 Elmar Geir Unnsteinsson ræ!ir vi! Stephen Neale
E: En fékkstu $á tækifæri til a! vinna me! Grice?
S: Ekki að vinna með honum, nei, en tækifæri til að hitta hann. Ég var í Stanford
og hann bjó í Berkeley. Ég fór heim til hans til að spjalla þegar við sóttum sömu
málstofurnar og allir fóru og drukku og átu alltof mikið á eftir.
E: Mér er sagt a! hann hafi veri! litríkur.
S: Já, hann var litríkur karakter. Hann var mjög fyndinn og sagði marga brandara
og var nokk sama þótt engin skildi þá. Hann var hrekkjóttur.
E: Snúum okkur a!eins a! $ínum eigin rannsóknum. "ú gafst út bókina Descriptions
ári! %&&' og hún hefur veri! mjög áhrifamikil bæ!i í heimspeki og málvísindum. Eitt
a!alatri!i $eirrar bókar voru rök $ín fyrir l#singakenningu Russells. "ú heldur $ví
fram $ar a! „the“ í ensku sé magnari í sömu (ölskyldu og „every“ og „some“ og a! merk-
ing ákve!na greinisins í ensku sé í samræmi vi! l#singakenninguna. Er $etta enn$á
$ín sko!un?
S: Russell er frægur fyrir að hafa skipt um skoðun nánast á vikufresti. En lýs-
ingakenningin var eina kenningin sem hann hélt í alla sína ævi. Eða frá því hann
uppgötvaði hana – frá  og til dauðadags. Og hann sagði að þetta væri eina
kenningin sem hann myndi fara í orrustu fyrir. Maður verður að spyrja: af hverju
þessi ógurlega tryggð við þessa einu kenningu? Frá einu sjónarhorni er hún brjál-
uð en frá öðru sjónarhorni – og þetta er ástæðan fyrir skuldbindingunni – þá er
svo fallegt hvernig hún í raun útskýrir tengslin á milli málfræðilegs forms og
rökfræðilegs forms. Að gefnum þeim rökfræðikerfum sem voru til á þessum tíma
virtist Russell vera að segja að það væri grundvallarmunur á rökformi og mál-
formi. Síðar varð ljóst að hann vildi meina að það þyrfti að endurskoða sjálfa hug-
myndina um rökfræðilegt form. Og það þurfti málvísindabyltingu Chomskys,
auk nýrra hugmynda í rökfræði, til að sjá að rökform og málform eru tvær hliðar
á sama peningi. – En það sem Russell sýndi var að ákveðnar lýsingar gera okkur
kleift að tala um hluti jafnvel þótt við getum ekki nefnt þá eða séð þá. Tökum
ábendingarfornöfn sem dæmi: hvert er hlutverk þeirra? Þau eru tæki til að gefa
eitthvað til kynna, til að beina athygli einhvers að einhverju sem er í umhverfinu.
„"etta“ – þótt þú getir ekki nefnt það. Nafn, hins vegar, veitir þér möguleikann á
því að gefa hlut til kynna jafnvel þótt hann sé ekki í nánasta umhverfi og jafnvel
þótt þú getir ekki séð hann. Hvað gerirðu þegar þú hefur ekkert nafn og þú
sérð ekki hlutinn? Þú leikur af fingrum fram. Lýsingar eru í raun tæki sem gera
okkur kleift að tala um hluti sem við kunnum ekki að nefna og getum ekki séð.
Við finnum einhvern eiginleika sem aðeins þessi hlutur hefur: „hæsti maðurinn
á Akureyri“. Þú þarft ekki að þekkja hann til að geta sagt að hæsti maðurinn á
Akureyri sé hærri en lægsti maðurinn í Reykjavík. Ég er nokkuð viss um að það
sé satt. Punkturinn er að þú skilur það sem ég er að segja jafnvel þótt það sé
ekki satt og jafnvel þótt allt bendi til þess að það sé ósatt. Flestir myndu veðja á
að þetta sé satt. Jafnvel þótt við höfum ekki hugmynd – þú gætir haft einhverja
hugmynd fyrst þú ert frá Akureyri – um það hver er hæstur á Akureyri. Fegurðin
Hugur 2013-4.indd 12 23/01/2014 12:57:23