Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 95

Dómsdagur 
í „Sögu ljósmyndunar í stuttu máli“, heldur þá tímavitund sem verður til með
ljósmyndinni og tengist öllu frekar söguspeki Benjamins. Það sem einkenn-
ir tímaskilning Benjamins í hnotskurn er tími sem er ekki „einsleitur og
innantómur“ heldur messíanískur tími, „tími sem er fylltur nú-tíma“.6 Með
sama hætti tengjast skrif Agambens um ljósmyndina þeim mætti sem býr í
henni og vísar til „ítrekunar tilvistarinnar“, þegar það sem hefur verið fangað
á mynd snýr aftur hér og nú, á sömu stundu og það skírskotar „til annars
tíma sem er raunverulegri og brýnni en nokkur samfelldur tími“. Þannig
leysir ljósmyndin hina sögulegu samfellu upp í tíma sem á sér stað bæði
þegar hún var tekin og þegar hún er skoðuð – á þeim stað „þar sem framtíðin
hefur komið sér fyrir í löngu liðnu augnabliki og talar þaðan til okkar“ – og
það felur jafnframt í sér hina messíanísku kröfu um endurlausn.
Greinin birtist upphaflega í Profanazioni (Helgispjöll, ) undir heit-
inu „Il giorno del Giudizio“ og birtist hér með góðfúslegu leyfi höfundar.
Ég þakka Birni Þorsteinssyni, Agli Arnarsyni og Ingibjörgu Þorsteinsdóttur
fyrir yfirlestur og gagnlegar ábendingar.
Hvaða eiginleiki heillar og gagntekur mig í þeim ljósmyndum sem ég dái? Ég
held að það sé eftirfarandi: í mínum huga nær ljósmyndin að fanga hinn efsta
dóm; hún táknar heiminn eins og hann birtist á efsta degi, degi reiðinnar. Það
er að sjálfsögðu ekki spurning um viðfangsefni. Ég er ekki að halda því fram
að ljósmyndirnar sem ég hef mest dálæti á séu þær sem birti eitthvað hræðilegt,
alvarlegt, eða jafnvel harmrænt. Ljósmyndin getur sýnt hvaða andlit, hlut eða
atburð sem er. Það á við um ljósmyndara á borð við Mario Dondero og Robert
Capa, starfandi blaðaljósmyndara sem stunda það sem kalla mætti ljósmyndalegt
flânerie (eða „rek“): að ganga um án nokkurs markmiðs og taka ljósmyndir af
öllu sem gerist. En „allt sem gerist“ – andlit tveggja kvenna sem eru að hjóla í
Skotlandi og búðargluggi í París – er kallað fram, er kvatt fram til að birtast á
dómsdegi.
Eitt dæmi sýnir með skýrum hætti hvernig þetta hefur átt við allt frá upphafi
ljósmyndasögunnar. Daguerreótýpan Boulevard du Temple er velþekkt; hún er tal-
in vera fyrsta ljósmyndin sem sýnir manneskju. Á silfurplötunni sést Boulevard du
Temple sem Daguerre myndaði á annatíma um miðjan dag úr glugga vinnustofu
sinnar. Breiðstrætið ætti að vera fullt af fólki og hestvögnum, en þó, vegna þess að
myndavélar á þessum árum þurftu afar langan lýsingartíma, er ekkert sýnilegt af
þessum iðandi Mölda. Ekkert, að undanskilinni lítilli svartri skuggamynd á gang-
stéttinni niðri í vinstra horni myndarinnar. Maður staldraði við til að láta pússa
skóna sína, og hlýtur að hafa staðið kyrr í drjúga stund, þar sem hann tyllir fæt-
inum upp á skemil skópússarans.
Ég gæti aldrei hafa ímyndað mér jafn viðeigandi mynd af efsta dómi. Mann-
 Walter Benjamin, „Um söguhugtakið (Greinar um söguspeki)“, Guðsteinn Bjarnason þýddi,
Hugur  (), bls. .
Hugur 2013-4.indd 95 23/01/2014 12:57:28