Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 78

 Ingimar Ólafsson Waage, Kristján Kristjánsson og Amalía Björnsdóttir
saman í gagnvirku samfélagi. Lýðræðið er því bæði markmið og tæki. Lýðræðið
lærist einungis af reynslunni: af því að skynja merkingu þess að búa í samfélagi
og taka sameiginlega ábyrgð á því. Dewey telur að það sé samfélagið sem skapi
manneskjuna en ekki öfugt líkt og klassísk frjálshyggja gerir en hana gagnrýndi
Dewey harðlega. Klassísk frjálshyggja gerði ráð fyrir því að einstaklingurinn væri
fyrirfram gefinn, hann væri þegar til staðar, á undan samfélaginu, en Dewey taldi
að stofnanir samfélagsins væru tæki til þess að skapa einstaklingana.14
Dewey leit með öðrum orðum svo á að „einstaklingurinn sem á að mennta sé
félagslegur einstaklingur og samfélagið lífrænt samband einstaklinga“.15 Skiln-
ingur hans á lýðræði er í anda „þykkra“ lýðræðishugmynda sem verða reifaðar hér
á eftir: hann telur rætur lýðræðisins liggja í einstaklingsbundnum skapgerðarein-
kennum frekar en formi stjórnskipunar.16 Lýðræðishugsjónin býr í virkum vilja
mannsins til þess að skapa samfélag með öðrum manneskjum. Hið einstaklings-
bundna skapgerðareinkenni og samræðulýðræði tengjast þannig að þátttakendur
í lýðræðislegri umræðu leggja fram sína persónulegu sýn. Hráefni samræðunnar
í samræðulýðræðinu (sem verður rætt hér á eftir) er Mölbreytileiki sjónarhorn-
anna.17 Fyrsta skrefið í samræðunni tekur þátttakandinn í huga sínum og leikur
virkur vilji hans þar lykilhlutverk.18 Ralston segir enn fremur að áður en ein-
staklingurinn kynnir sínar hugmyndir og tekst á við framlag annarra eigi hann í
innri samræðu við sjálfan sig.19 Við þurfum því að leggja við hlustir í samræðum
við aðra óháð því hvort skoðanir þeirra fara saman við okkar eigin. Að sama skapi
er brýn nauðsyn á að við leyfum öðrum að hlýða á okkar eigin sjónarmið því
samræður við aðra hjálpa okkur að sannprófa hugmyndir okkar.
Af þessu má vera ljóst að til þess að hugtök sem snerta siðferðileg gildi, líkt
og lýðræðishugsjón Deweys, verði inngreypt í menntun ungmenna þarfnast þau
þess að um þau sé Mallað með virkum hætti – þau verði hluti af reynslu nemenda
en ekki yfirborðskenndar fyrirsagnir í kennslubókum sem hægt er að afgreiða
með yfirstrikun. Dewey leit svo á að þroski einstaklingsins væri kominn undir
tækifærum til að móta eigin aðstæður og líf og án þess væri hann ofurseldur
yfirboðurum sínum.20 Hluti af þeim þroska sem börn öðlist í skólum sé fólginn
í því að deila reynslu sinni. Þar með eignist þau hlutdeild í reynslu hvers annars
– þessi dýpri skilningur á aðstæðum annarra hafi í för með sér aukna möguleika
þeirra. Dewey telur einmitt að raunveruleg menntun feli í sér Mölgun tækifæra
fyrir einstaklinginn – menntaður maður hafi meiri yfirsýn og dýpri skilning en sá
sem ekki hefur menntast, sá hefði færri tækifæri.21 Menntunin er því það afl sem
Mölgar tækifærum.
Viðhorf Deweys til hinnar lýðræðislegu manneskju eru grunnur að ástundun
 Festenstein ; Dewey .
 Dewey .
 Guðmundur Heiðar Frímannsson ; Ólafur Páll Jónsson .
 Englund .
 Ralston .
 Sama rit.
 Guðmundur Heiðar Frímannsson .
 Dewey .
Hugur 2013-4.indd 78 23/01/2014 12:57:27