Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 31

Arfar Don Kíkóta 
grind. Þar eð sjálfsvitundin er þáttur í sjálfinu þá hefur sjálfið slatta af segni fyrir
vikið. Í ofanálag kemur hinn mikli segnisþáttur grindarinnar og skurðpunktsins.
Sjálfið er því réttnefnt „sagnsjálf“.
A!rar kenningar um sagnsjálf
Ekki skortir framboð á kenningum um sagnsjálfið – hvers vegna að bæta enn einni
við? Svar mitt er að flestar kenningar um sagnsjálfið eru meingallaðar þótt ýmis-
legt megi af þeim læra. Ég hef þegar rætt kenningu MacIntyres stuttlega og tekið
undir sumt af því sem hann segir. En eins og fleiri sagnsjálfshyggjumenn gerir
MacIntyre sig sekan um lífshlaupsvilluna. Hann setur jafnaðarmerki milli sjálfsins
og ævisögu manns. Í fyrsta lagi má spyrja hvort ævisaga manna lúti ekki fremur
að persónu þeirra en sjálfinu sem slíku. Í öðru lagi þá greinir MacIntyre ekki milli
sögu og frásögu. Í þriðja lagi einblína menn eins og MacIntyre á hið díakróníska
við sjálfið/persónuna en gleyma hinu synkróníska, þ.e. formgerð sjálfsins. Gagn-
stætt því leikur hið synkróníska mikilvægt hlutverk í minni kenningu. Hugveran,
skurðpunkturinn og grindin hafa ekki bara segni heldur líka synkróníska form-
gerð, ákveðna uppbyggingu sem ekki er að öllu leyti tíma-bundin. Til dæmis
er engin segni fólgin í þeirri sértæku afstöðu milli einstaklinga sem kristallast í
m-samsemdinni „gift(ur)“. Sá eiginleiki hugveru að vera burðarás upplifana hefur
sem slíkur enga segni. Og sá eiginleiki grindarinnar að sýna útlínur persónu er
líka eiginleiki án segni. Að flestu öðru leyti er þrenningin gegnsýrð segni.
Yfirleitt gleymist hugveran algerlega í kenningum sagnsjálfssinna; það gildir
klárlega um MacIntyre en einnig Charles Taylor. Sjálfið er frá hans sjónarmiði
algerlega túlkunarlegt, félagslegt og siðferðilegt fyrirbæri. Menn skapi sjálf sín að
nokkru með því að túlka sjálfa sig með vissum hætti, sjálfska og sjálfsmynd séu
nátengd. Jón túlkar sig sem aula og verður það fyrir vikið. Túlkun sé ekki möguleg
nema í krafti tungumálsins og því hljóti menn að deila túlkunum með öðrum.
Túlkun sé því á endanum félagsleg.29 Og það sé sjálfið líka, Taylor segir beinum
orðum: „One is a self only among other selves“.30 Menn verði að vinna að því að
öðlast sjálf, það er nánast siðferðilegt verkefni. Til þess að ná því marki að hafa
sjálf verði menn að hafa máttugt verðmætamat (e. strong evaluation). Andstæða
slíks verðmætamats er veikt verðmætamat (e. weak evaluation) sem sé mat sem
varðar ekki hver við erum eða viljum vera. Sú staðreynd að Gumma finnst popp-
korn gott hafi tæpast nokkuð að segja fyrir sjálfsmynd hans. En vilji Gummi vera
maður sem ekki lætur freistast til að daðra við konu besta vinar síns, þá hefur
hann hvað daður varðar máttugt verðmætamat. Sumir einstaklingar hafi bara
veikt verðmætamat og hafi því ekki eiginlegt sjálf. Cosmo Kramer í Seinfeldþátt-
unum gæti verið slík persóna, hann er ekki máttugur metandi (e. strong evaluator).
Hann virðist ekki hafa neinn metnað, nein markmið í lífinu og lifir í augnablik-
inu, hefur lítinn áhuga á eigin fortíð. Máttugir metendur þurfi á frásögum að
 Taylor .
 Taylor : .
Hugur 2013-4.indd 31 23/01/2014 12:57:24