Hugur - 01.01.2013, Blaðsíða 15

Heimspekin er afgangur vísindanna 
sem „lögin segja“. Allt tal um það sem lögin segja felur í sér ótal vandamál því að
lögin „tala“ ekki. Þannig að það sem átt er við með því sem lögin segja er eitthvað
á borð við: það sem hinn ímyndaði fullkomni (e. ideal) áheyrandi myndi draga út
úr þessum texta að því gefnu að hann hafi verið saminn af ímynduðum fullkomn-
um mælanda, eða eitthvað þess háttar. Hinn ímyndaði mælandi skilur þá hvað öll
orðin merkja og skilur hvers konar fullyrðingu það felur líklegast í sér þegar þessi
orð eru notuð. Og ef þú leyfir fullyrðingunni að fela í sér óbeina merkingu – fela
í sér það sem gefið er í skyn og ýjað er að – þá taparðu forspárgildi og fyrirsjáan-
leika laganna. Margir ólíkir túlkendur verða að geta litið á textann og fengið út
úr því sömu svörin. – Í hversdagslegum samræðum skiptir svona lagað engu máli.
– Ég segi eitthvað við þig. Þú veist ýmislegt um mig; þekkir skopskyn mitt og
veist hvað mér finnst áhugavert. Ég veit svipaða hluti um þig. Þannig getum við
stytt okkur leið yfir heilmargt. Ef við erum að tala saman og ókunnugur maður
hlustar á okkur þá munum við tjá ýmislegt okkar á milli sem hann ekki skilur. Það
er ekki fyrr en hann kynnist okkur að þessi hindrun hverfur og hann mun geta
skilið hvað við gefum í skyn og meinum óbeint með því sem við segjum. – En við
verðum að hugsa um þau tilfelli þar sem hindrunin er til staðar. Fólk sem þekkir
hvert annað ekki neitt skoðar sama skjalið á ólíkum stöðum með ólíkan bakgrunn
og fær hérumbil sömu hugmyndina um það hver lögin eru. Því þarf eitthvað á
borð við greinarmuninn á því sem er sagt bókstaflega og því sem er bara gefið í
skyn til að fá eitthvað sem er þess virði að setja í lög. Þetta virðist vera félagsleg
og pólitísk ástæða til að halda greinarmuninn í heiðri. Þessu væri hægt að breyta.
Við gætum leyft myndlíkingar – það eru engar myndlíkingar í lagatexta. Þú getur
ekki réttlætt morð með því að segja að þú hafir túlkað það sem lögin segja um
morð sem einhvers konar íróníu. – „Ó, ég vissi ekki að þetta væri meint bókstaflega.
Ég hélt að það væri bannað að drepa fólk í óeiginlegum skilningi; að það mætti
ekki draga úr trúverðugleika þess eða eitthvað þvíumlíkt.“ Líkingamál og írónía
mega ekki fyrirfinnast í lögunum. – Ég komst að þessu á áhugaverðan hátt þegar
ég átti að vera sérfræðivitni í dómsmáli hér í Bandaríkjunum. Ég æfði vitnisburð-
inn með lögfræðingnum og sagði eitthvað í háði. Hann brást ókvæða við og sagði
að ég mætti aldrei nokkru sinni gera þetta. Þetta yrði skrifað niður og dómarinn
ætti ekki eftir að dæma samkvæmt því sem ég segði hér og nú. Hann ætti eftir að
taka öll afritin og lesa í gegnum þau og þá væri þetta allt horfið: háðið, írónían og
allt grínið. Ekkert af þessu myndi birtast í textanum.
E: Og hvernig passar málspekin inn í $etta allt saman?
S: Málspekin á að hjálpa til við að gera þennan greinarmun örlítið skýrari. Og
það er nokkuð sem ég hef verið að vinna að í nokkur ár. Aðrir eru líka í þessu, t.d.
Scott Soames, Andrei Marmour og íslenskur nemandi, allir í USC.
E: Hrafn Ásgeirsson?
S: Já, Hrafn. Það er gott mál að heimspekingar séu að beina athyglinni að þessum
viðfangsefnum. Hér í CUNY Graduate Center eru líka framhaldsnemar sem
Hugur 2013-4.indd 15 23/01/2014 12:57:23