Føroya kunngerðasavn A og B - 22.08.1996, Blaðsíða 140

288
hugtøk. Harafturat skal gerð av ætlan, útinnan og eftirviðgerð av royndunum skunda undir sjálvstøðuga hugs-
an hjá næmingunum. Royndimar, sum dýpa og frásjónargera ástøðilig og verklig greiðsluevnismál, verða fram-
dar beinleiðis í sambandi við undirvísingargongdina. Saman við hinum pørtunum av undirvísingini skal tað í
mest møguligan mun vera ein framtøka í arbeiðinum við royndum.
2.4 Næmingamir skulu venjast í starvstovutrygd. Næmingamir skulu kunnast væl og virðiliga um vandamál og
trygdarfyriskipanir í sambandi við royndarvirksemi.
2.5 Næmingamir skulu skriva dagbók um royndararbeiðið. í nøgdarligum royndum skal dentur leggjast á, at tær
kunnu endurtakast við umleið sama úrsliti, eins og royndimar skulu metast. Starvstovuroyndimar, sum næm-
ingamir gera, taka umleið 30 pultstímar og teir skriva til samans 9 frágreiðingar um høvuðsroyndir og roynd-
arrøðir. Frágreiðingamar skulu gerast av hvørjum einstøkum ella av bólki. í hesum arbeiði skulu næmingamir
venjast í at greiða neyvt og nágreinliga frá fakliga innihaldinum í einstøku frágreiðingini. Frágreiðingamar
verða rættaðar, og lærarin ger viðmerkingar til tær.
2.6 Skrivligar uppgávur er partur av undirvísingini. Tær verða tiknar uppí, tá viðkomandi evni verða gjøgnum-
gingin. Umframt at fremja fatanina av evnafrøðiligum reglusemi, skulu uppgávumar venja næmingamar skriv-
liga at greiða frá evnafrøðiligum greiðsluevnismálum. Eitt svar upp á eina taluppgávu skal eisini hava tekst,
tekningar, evnafrøðiligar formlar, møguliga stmkturformlar í slíkan mun, at týðuliga sæst, hvussu næmingurin
hevur hugsað. Uppgávuloysn fer lutvíst fram í tímunum, og lutvíst sum skrivligt heimaarbeiði. Skrivliga heima-
arbeiðið fevnir um 9 uppgávurøð (svarandi til 40-60 % av einum próvtøkurað á hástigi), sum verða rættað, og
sum lærarin ger viðmerkingar til.
2.7 Teld er partur av undirvísingini. T.d. kunnu amboðsforrit, venjingarforrit, samlátsforrit og dátugmnnar verða
nýtt. í sambandi við royndararbeiðið kann edv nýtast til at savna og viðgera mátingar (datafongur) og til at stýra
og hava eftirlit við royndamppsetingum.
Innihaldið í undirvísingini
3.1 Høvuðsevnisøkini fevna um:
a) Evnafrøðiligar bindingar og alisfrøðiligar og evnafrøðiligar eginleikar hjá evnunum.
Víðkan av kunnleikanum til modellímyndingar um, hvussu føst evni em uppbygd (atom-, ion- og mýlgitt-
ar), løg og gass. Viðgerð av elektronbýti atomanna í mun til reglubundna lagið í skeiðbundnu skipanini hjá
gmndevnunum. Gjøgnumgongd av evnafrøðiligum bindingum: kovalent binding (elektronparbinding), ion-
binding, ion-dipolbinding, metallbinding og millummýla-bindingar (intermolekylerar bindingar). í hesum
sambandi skal elektronegativitetshugtakið viðgerast og eginleikamir hjá evnum at blandast sínámillum
umtalast.
b) Evnafrøðiligar reaktiónir.
Redox- og fellingarreaktiónir viðgerðast. f samband við stillaðar reaktiónslíkningar skulu evnafrøðiligar
mongdarútrokningar gerðast. Utrokningamar fevna um reaktiónir í gassfasu og evni í tyntari upploysningi.
Dømi um eksotermar og endotermar reaktiónir skulu gevast, eins og áseting av tilvøkstri í entalpi í eini
evnafrøðiligari reaktión verður víst.
c) Evnafrøðiliga javnvág.
Nøgdarlig viðgerð av reaktiónsbroti og javnvágkonstanti fyri samvorðnar skipanir. Skjóting av evnafrøði-
ligari javnvág, í hesum sambandi dygdarlig umtala av, hvussu javnvágkonstanturin er bundin av tempera-
turinum. Protolysujavnvág fyri eina veika sým og veika basu (veikan lút) í vatni. Tøknilig nýtsla av evna-
frøðiligari javnvág umtalast.
d) Evnafrøðiliga reaktónsferð.
Evnafrøðilig reaktiónsferð verður tikin upp. Dømi um alisfrøðiliga og evnafrøðiliga ávirkan, ið broytir reak-
tiónsferð, verða umtalað. Hugtakið katalysa verður lýst við dømi um samvorðna og misvorðna katalysu, í
hesum sambandi umtala av lívfrøðiligum katalysatomm (kveikar).
e) Lívrunna evnafrøði.
Hesir bólkar av evnum viðgerðast reglufast í yvirlitsformi við atliti at funtionellum bólki og navngeving:
carbonhydridir, halogeneraðar carbonhydridir, alkoholir, phenolir, etherevni, aldehydir, ketonir, carborhy-
dratir, carboxylsýmr, estarar, aminir og aminosýmr. Tríggir evnabólkar verða valdir burturúr, og verða teir
viðgjørdir við atliti at samanhanginum millum molekylbygnaðin og eginleikar hjá lívmnnum evnasambind-
ingum. Hesi sløg av reaktiónum viðgerðast: brenning, substitutión, additión, eliminatión, kondensatión og
polymerisatión. Isometrihugtøkini bygnaðarisometri og stereoisometri verða viðgjørd. Leikluturin hjá lív-
mnnum evnasambindingum í gerandisdegi og tøknifrøði verður umrøddur. Navngeving av evnum eftir
IUPAC skal í mest møguligan mun verða fylgd.