Føroya kunngerðasavn A og B - 22.08.1996, Blaðsíða 32

180
venja næmingamar at málbera seg skrivliga um evnafrøðilig viðurskifti og læra teir at nýta evnafrøðiliga tekn-
málið og støddarlíkningar til lítar. Við at loysa skrivligar uppgávur skulu næmingamir venjast at arbeiða við
talvuverkum og teimum hjálparmiðlum, ið loyvd em til próvtøku. I svari upp á taluppgávu skal vera tekstur,
reaktiónsskema, myndir og evnafrøðiligir formlar í so stóran mun, at hugsanarháttur næmingsins sæst skilliga.
Uppgávuloysing fer fyri ein part fram í tímunum, fyri ein part sum skrivligt heimaarbeiði. Lærarin rættar og ger
viðmerkingar til tær skrivligu uppgávumar. Mongdin av tí skrivliga heimaarbeiðinum í hesum sambandi er í 2.s
15 uppgávusett, sum hvørt svarar til 50-75% av einum próvtøkusetti; í 3.s 15 uppgávusett, sum hvørt svarar til
75-100% av einum próvtøkusetti.
12.8 Teld er partur av undirvísingini. T.d. kunnu amboðsforrit, venjingarforrit, tekniforrit, samlátsforrit og data-
gmnnar verða nýtt. í sambandi við royndararbeiðið kann edv nýtast til at savna og viðgera mátingar (datafong-
ur) og til at stýra og hava eftirlit við royndaruppsetingum.
Innihaldið í undirvísingini
13.1 Undirvísingin fevnir um;
1) Astøði um evnafrøðiligar bindingar
Økið fevnir um intra- og intermolekylarar bindingar. Elektronbýtið í atomum, eisini orbitalhugtakið, verður
viðgjørt reglubundið við atliti at skeiðbundnu skipanini hjá gmndevnunum og elektronbygnaðinum í mole-
kylum. Atomorbitalhybridisering eins væl og sigma- og pimolekylorbitalar verða umrødd. Hesi sløg av
bindingum verða gjøgnumgingin: kovalent binding (elektronparbinding), jonbinding, kompleksbinding og
metalbinding. í hesum sambandi verður elektronegativitetshugtakið, ið lysir líðandi skiftið millum bind-
ingasløg, tikið upp. Kunnleikin um stand og loysingarviðurskifti, m.a. møguleikin at blanda polar og ikki-
polar evní, verður viðgjørdur, við tað at van der Waals-bindingar, hydrogenbinding og jon-dipolbinding
verða tiknar við.
2) Evnafrøðiligur termodynamikkur
Fyrsti høvuðssetningur í termodynamikkinum og hugtakið støðufunktión verður viðgjørt við serligum atliti
at entalpihugtakinum og molara reaktiónsentalpi. Annar høvuðssetningur í termodynamikkinum, m.a.
støðufunktiónimar Gibbs-orka og entropi, verður gjøgnumgingin við atliti at stabilitetshugtakinum og treyt-
ini fyri evnafrøðiliga javnvág. Tá ið støðufunktiónimar verða gjøgnumgingnar, verður hugtakið standard-
støða viðgjørt. Konduktivitetur, m.a. lóg Kohlrausch, og kolligativir eginleikar, osmotiskt trýst, kókimarks-
hækking og frostmarkslækking, hjá loysingum verða viðgjørd.
3) Evnafrøðiliga javnvág
Javnvágarlógin verður gmndað á termodynamikkin. Tann kvantitativa viðgerðin av evnafrøðiligari javnvág
og skjóting av javnvág fevnir um homogenar eins væl og heterogenar skipanir. Gjøgnumgongdin fevnir um:
a) sýru-basujavnvágir, protolysa í veikum sýmm og basum verður tikin við, puffaraloysingar, amfolyttar,
Bjermmritmynd og loysiligleikajavnvágir fyri loftsløg og jonsambond,
b) kompleksjavnvágir og koblaðar loysiligleika- og kompleksjavnvágir og
c) redoxjavnvágir
Hvussu javnvágarkonstanturin er bundin av temperaturinum verður viðgjørt kvantitativt. Týdningurin,
javnvágarhugtakið hevur fyri tøkniliga nýtslu, verður umrøddur.
4) Elektrokemi
Elektrokemiskar cellur (galvanisk element), m.a. konsentratiónscellur verða viðgjørdar við atliti at celludia-
grammi, streymgevandi reaktiónini og elektrodupotentiali (Nemst líkningini). Sambandið millum hvílu-
spenningin ella elektromotorisku kraftina (EMK) hjá celluni og AG hjá reaktiónini verður víst. Ásetan av
javnvágarkonstantum fyri redoxreaktiónir verður viðgjørd. Tæring og verja móti tæring verður viðgjørt fyri
metal. Týdningarmikil battarí verða viðgjørd. Elektrolysa verður umrødd við atliti at ídnaðarframleiðslu av
metallum.
5) Reaktiónskinetikk
Almenna tiltakið um reaktiónsordan verður sett fram. Kinetikkurin fyri reaktiónir við nulta, fyrsta og øðrum
ordan verður viðgjørdur. Dømi um reaktiónsmekanismur verða umrødd. Hvussu skjótleikatalið er bundið
av temperaturinum (Arrheniuslíkningin) verður viðgjørt, aktiveringarorka verður tikin við. Katalysuhugtak-
ið verður lyst við dømum um homogena og heterogena katalysu og verður sett í samband við “orkuprofil-
ina” (aktiveringarorku) hjá einari reaktión. Nytsla av katalysatorum, m.a. enzymum, í ídnaðinum verður
umrødd.
6) Lívrunna evnafrøði
Viðgerðin skal fevna um reglubundna gjøgnumgongd av týðandi lívrunnum evnabólkum og reaktiónssløg-
um, hvussu vanlig lívrunnin evni eru, og hvønn týdning tey hava. Hesir evnabólkar verða umrøddir reglu-
bundið við atliti at molekylbygnaði og eginleikum: carbonhydridar, halogeneraðar carbonhydridar, alko-
holir, phenolir, etherar, aldehydir, ketonir, carbohydratar, carboxylsýrur, estarar, fitievni, aminir, aminosýr-