Prestafélagsritið - 01.01.1930, Page 54
Preítafélagariiið. Kirkjan og þjóðfélagsvandamálin.
47
Var barátta kirkjunnar fyrir þessu máli bæði trúarlegs og
siðferðilegs eðlis, og eru þær ástæður, sem lagðar voru til
grundvallar fyrir þessu vaxtabanni, venjulega taldar sjö:1 2)
1. Biblíuleg. Ðæði í Gamla- og Nýja- testamentinu eru nokkr-
ir staðir, þar sem bannað er að lána öðrum fé gegn vöxt-
um, og var það bann tekið bókstaflega. Merkustu staðir
Nýja- testamentisins í því efni eru: Lúk. 6,34—35.2), og
Matt. 5,42. í. G.-t. eru staðirnir miklu fleiri.
2. Samkvæmt náttúrlegum rétti. Þar var bygt á skoðun
Aristóteles og aðallega gengið út frá þessari setningu í
einu af ritum hans: Pecunia pecuniam parere non potest,
sem á að skiljast á þá leið, að það sé ómögulegt, að
peningar gefi af sér peninga; hin ræktaða jörð gefi ein
verðmætisaukningu. Þetta er rétt ályktun þegar litið er
einungis á peninginn sem pening, en það er rangt af
því, að peningurinn er tákn verðmætis og veitir þess-
vegna atvinnu-möguleika.
3. Lögfrædileg, samkv. rómverskum viðskiftarétti. Þar er
sagt, að enginn megi auðgast af eign annara3).
4. Mannúdleg. Það var talið, að sá maður ætti bágt, sem
vanhagaði um peninga og yrði að fá fé að láni. Fyrir
því var það ómannúðlegt að nota sér neyð hans sér til
fjárhagslegs ávinnings.
5. Siðferdileg. Því var haldið fram, að vinnan ein skapaði
verðmæti og gróða. Þessvegna bar að vernda vinnuna.
En að lána fé gegn vöxtum var talið sama og að afla
fjárins án vinnu, sem var að þeirra dómi siðferðilega rangt.
6. Ut frá skoðuninni um tímann. Tíminn er eign allra jafnt
og þessvegna ranglátt að reikna vöxtu eftir honum.
7. Trúarleg. Það gat verið mikill gróðavegur að lána fé
gegn vöxtum og gat gint menn til mammons dýrkunar,
en gert þá fráhverfa trúarbrögðunum.
1) Q. Wiinsch: Evangelische Wirtschaflsethih, Tiibingen 1927, bls. 305 n.
2) Einkum er bygt á þessum oröum í 35. versi: „LániÖ án þess að
vænta nokkurs í staÖinn".
3) Nemo ex alterius re debet locupletari.