Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1998, Page 42

Astráður Eysteinsson
manninn langar að komast yfir þessi sömu tímamörk; hann þráir „freistingar“
þess sveltis sem færir hann út á ystu lífsins mörk. Þegar hann er færður út úr
búrinu dragast fótleggir hans „eftir jörðinni, rétt eins og hún væri ekki raun-
veruleg, þeir væru nú fyrst að leita hinnar raunverulegu jarðar" (184). Þegar
honum gefst loks tækifæri til að svelta lengur er það vegna þess að almenn-
ingur hefur misst áhuga á honum; hann ræður sig hjá fjölleikahúsi og þar
gleymist hann í búri í grennd við dýraskálana; „það var ekki hungurlista-
maðurinn sem sveik, hann starfaði heiðarlega, en veröldin sveik hann um laun
hans“ (190). Enn er líftóra í honum þegar umsjónarmaður nokkur lítur af
tilviljun inn í búrið og listamaðurinn finnst þegar rótað er með prikum í
hálminum. Hann notar síðustu kraftana til að segja að hann hafi einungis soltið
vegna þess að hann hafi ekki fundið réttinn sem honum bragðaðist — og les-
endur sitja uppi með vandann að túlka þau lokaorð, hugsanlega með hliðsjón
af tilvitnuðum orðum Krists. Hungurlistamaðurinn er síðan „grafinn ásamt
hálminum“ en í búrið látinn ungur hlébarði og þetta villta dýr „virtist ekki
einu sinni sakna frelsisins; þessi göfugi líkami, svo vel búinn öllu sem til
þurfti að hann var að því kominn að bresta, virtist auk þess bera frelsið í sjálf-
um sér, það virtist búa einhversstaðar í tönnunum; og lífsgleðin leitaði í slíkri
ólgandi glóð úr gini hans að það reyndist áhorfendum ekki auðvelt að standast
hana“ (191-192).
Orðin úr munni guðs, glóðin úr gini hlébarðans, fæðan sem Jesús og
hungurlistamaðurinn láta ekki inn fyrir varir sér. Hver eru tengslin hér? Enn
blasir við margflókið merkingamet Kafka, þar sem orð og fæða (og munnurinn
sem farvegur hvorstveggja), jarðbinding og upphafning, innilokun og frelsi,
mannskepnan og líf dýranna, og fleiri þættir í myndheimi hans tengjast á
mikilvægan en margræðan hátt. I fjölmörgum sögum Kafka býr áminning þess
að maðurinn er dýr um leið og spurt er hvað skilji hann frá öðrum dýrum.
Með þeirri spurningu kann að virðast sem leitað sé eftir því sem maðurinn er
handan líkamans — hvort sem það kallast vitund, siðmenning, óforgengileg
gildi, andi, himnaríki. En hvernig eru slíkir mannlegir þættir háðir líkamanum
og hvenær geta þeir horfið á vegum hans til hins dýrslega? Kafka birtir
lílcamann sem vettvang skjótra umskipta jafnt sem hægfara breytinga, en fyrst
og fremst er hann margt í senn. Rétt eins og grísk orð Nýja testamentisins um
„hold“ spanna mikla merkingarflóru milli lifandi mannslíkama og hræs,
þannig lætur Kafka líkamann í textum sínum stöðugt minna á að hann beri í
sér líf jafnt sem dauða, andagift jafnt sem dýrshvatir. Líkaminn þarf að brúa
heil gljúfur mótsagna. Hann er sár.