Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1998, Page 67

Rudolf Bultmann og Jón Sveinbjörnsson
jafnt áhrifagildi frumtexta og viðtökutexta þarf þýðandinn að átta sig sem
gleggst á upphaflegum áhrifamætti textans. Því þarf hann að kanna sem best
þær félagslegu aðstæður og bókmenntalegu hefðir sem áttu þátt í að móta
frumtextann. Hugsunin og innihaldið er þó mikilvægast af öllu; formið eða
umgjörðin er eingöngu hjálpartæki til að skilja raunverulegan boðskap text-
anna. Talið er að þýddir textar framandi menningarsamfélaga hafi hvað mest
áhrif á nútímamenn ef við komum meginefni frumtextans til skila. Minni
áhersla er því lögð á formtrúa þýðingu. Þýðing í anda Nida er formlega sam-
bærileg afhjúpun goðsagnanna hjá Bultmann. Markmið beggja er að klæða
táknræna merkingu frumtextanna nýjum búningi skiljanlegum nútímamönnum.
Segja má að þýðingarstörf Jóns hafi ýtt undir húmaníska túlkun þar sem
lesendahópur íslensku Biblíunnar - þótt um kirkjubiblíu sé að ræða - er ekki
einvörðungu fræðimenn eða játningabundnir einstaklingar heldur allir íslend-
ingar og komandi kynslóðir. Flestar biblíuþýðingar hafa haft víðtækari áhrif
út fyrir þær trúarhefðir og trúarstofnanir sem notast við þær, t.a.m. á tungumál
það sem þýtt er á og bókmenntahefðir viðkomandi málsvæðis. Ef Biblían hef-
ur almennari skírskotun án tillits til tengsla manna við trúarstofnanir og án
tillits til hugmyndafræði viðkomandi lesendahóps opnar það möguleikann á
húmanískri túlkun Nýja testamentisins.
í ljósi ofannefndra atriða má segja að Jón hafi stundað húmaníska túlkun
Nýja testamentisins í kennslu sinni og fræðastörfum. Eins og hjá Bultmann
má hér greina álíka togstreitu milli sögulegrar og guðfræðilegrar ritskýringar.
Enn er fjallað sérstaklega um Nýja testamentið, guðfræði þess og nútíma-
merkingu þrátt fyrir niðurstöður sögulegra rannsókna. Ritskýringin er söguleg
þar sem kannaðir eru baksviðstextar og ókanónísk rit til að varpa ljósi á sögu-
lega merkingu rita Nýja testamentisins. Ritskýringin er vísindaleg þar sem hún
gerir sér far um að notast við aðferðir sem reynst hafa vel innan háskóla-
samfélaga Vesturlanda til að komast að upphaflegri merkingu textanna; hún
er guðfræðileg þar sem hún er að nafninu til bundin Nýja testamentinu; hún
spyr jafnframt um meginboðskap textanna og nútímamerkingu. Loks er hún
húmanísk þar sem hin kanónísku rit eru talin geta haft víðari skírskotun út
fyrir afmarkaða játningarbundna túlkun.30
30 Grein mín var samin áður en ég sá grein Jóns „Guðfræði og biblíuþýðing. Um hlutverk
þýðingaraðferða við ritskýringu og guðfræði Nýja testamentisins" (Studia theologica
islandica 12; Guðfræðistofnun Háskóla íslands, 1998, bls. 143-171). Þessi grein Jóns
rennir frekari stoðum undir þann samanburð sem ég hef gert hér. Rit N.t. birta sammannleg
stef varðandi lífið og tilveruna sem klæða þarf nýjum búningi skiljanlegan nútímamönnum.
Sjá bls. 156, „Þrátt fyrir víðari sjóndeildarhring virðast menn þó enn í dag vera að glíma
við margar sömu lífsspurningar og vandamál sem menn voru að fást við fyrr á öldum en
65