Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1998, Page 199
Leikhúsið í guðsþjónustunni - Hinn íslenski Milton
Höndin sleit so epli afeik og bar að munni.
Tönnin þegar tyggja kunni.
Kverkar þar nœst klemmdri tungu kyngdu niður,
nýnœmur so hresstist kviður.
So urðu allir Evu limir í einu skemmdir
og úr sælu í helju hremmdir....
Og slysið varð ennþá verra, því að sjálfur leiguliði Guðs og umsjónar-
maður aldingarðsins braut gegn ákvæðum síns ábúðarbréfs. Hvað átti himna-
kóngurinn nú að gera? Jú, hann kallaði saman alþingisdóm himnaranns, og
hélt niður í aldingarðinn til að lesa hinum ákærða stefnuna.
Hœsta ráð því halda vildi herradag,
en dauða málið dómlaust ekki straffa.
Þingaði Guð með þvílíkt slag.
Þessi hugmynd um Guð sem þingheyjanda kemur hvað skýrast fram í
Díalógum Gregoríusar páfa mikla, þar sem orðið „ecclesiasticus“, sem við þýð-
um með orðinu „prédikarinn" í biblíunni, er þýtt með orðinu „þingheyjandi“.
Herradags-nafnið er enn við lýði í Svíþjóð í nafni þingsins „Rigsdagen“, en
í gamla daga kölluðu skólapiltar í Skálholti leiksýningar sínar „Herradag“,
eins og próf. Jón Helgason skrifaði í Skírni árið 1951. Af þessu nafni er síðan
leitt nafn „Herranætur“ lærða skólans í Reykjavík. Það sem á eftir fer í kvæði
Laufásprestsins, er að ýmsu leyti skylt þeim enska helgileik, sem nefnist „The
Parliament of Heaven“, eða með orðum séra Jóns: ,yAlþingisdómur himna
ranns“. Sambærilegur leikþáttur er til á íslensku frá 18. öld, og heitir Belíals-
þáttur, og flutti próf. Jón Helgason opinberan háskólafyrirlestur um þennan
þátt árið 1980. Úr þessum hluta rímnanna ætla ég að taka kaflann, þar sem
Guð stefnir Adam til dóms:
Fyrir sinn stól þeim stórsynduga stefndi fyrst,
so afbatanir Adams heyrast fengi.
Guð hefur til lífsins lyst!
Ógnar rödd lét ofurstinn ganga undan sér,
livað þeim lærðu líst mun verið hafa
hvellur þytur, hlust sem sker.
Áður meðan fróður friðurinn fyrsti var,
til máls kom guð við mann ósýniligur
sem blíður gustur blævindar.
197