Hugur - 01.01.2013, Page 10

 Elmar Geir Unnsteinsson ræ!ir vi! Stephen Neale
ford, ). Gaman er að geta þess að íslenska afturbeygða eignarfornafnið „sinn“
leikur stórt hlutverk í þeirri grein og telur Neale að málfræðilegir eiginleikar þessa
litla íslenska orðs geti varpað heilmiklu ljósi á tungumál og mannleg samskipti
almennt. Hugmyndir og kenningar Neales hafa verið áhrifamiklar og umtalaðar
bæði innan heimspeki og í öðrum greinum. Elmar Geir Unnsteinsson tók Steph-
en Neale tali og ræddi við hann um lífið, heimspeki, tungumál og lagatúlkun.
E: Hvernig fékkstu áhuga á heimspeki?
S: Það er erfið spurning. Ég hef ekki glóru. En jú, ætli það séu ekki tvö atriði. Í
fyrsta lagi hugsaði ég raunar um heimspekileg efni upp á eigin spýtur þegar ég var
strákur. Ég gerði mér enga grein fyrir því að þetta gæti verið atvinna einhvers, að
manni væri borgað fyrir að gera þetta. Það er nokkuð sem ég uppgötvaði síðar og
kom mér mjög á óvart – gerir þessa blessuðu plánetu að betri stað. En síðan nálg-
aðist ég heimspekina í gegnum málvísindi. Ég stundaði málvísindi í grunnnámi
og fékk mikinn áhuga á verkum Chomskys og svo á málspeki. Þegar ég kynntist
málspekinni áttaði ég mig á að heimspekileg viðfangsefni varðandi tungumálið
vöktu hjá mér mestan áhuga. Og líka tengslin á milli þeirra og spurninga um
hugann og hugsun. Og ég áttaði mig á að þessi efni féllu miklu frekar undir
heimspeki en málvísindi.
E: En hva! áttu vi! me! „heimspekilegum“ vi!fangsefnum sem var!a tungumáli!?
S: Æji, já. [Hlær.] Spurningar sem engin svör eru til við.
E: "a! er sennilega gott a! hugsa sér $a! $annig!
S: Nei, í alvöru. Með heimspekilegum viðfangsefnum á ég við spurningar sem
snerta grundvallarhugtök og vandamál sem komu hugsunum okkar af stað til að
byrja með. Mér finnst gott að líkja þessu við eitthvað eins og forna heimsfræði.
Fólk leit til himins og sá litla glampandi depla og setti fram ónákvæmar tilgátur
um eðli þeirra: að þeir væru lifandi, að þeir væru guðir og þar fram eftir götunum.
Þetta eru svona hinar mestu iðjuleysisvangaveltur sem um getur – sem spretta
bara úr nánasta umhverfi. Í einhverjum skilningi er það í raun upphaf heimspek-
innar. En svo, með tíð og tíma, byrjar fólk að stunda það sem verður að lokum
vísindi – og heimspekin er það sem verður eftir. Þegar maður verður nógu góður
til að gera eitthvað rétt verður það að vísindum og allt annað er bara afgangur sem
slítur ekki barnsskónum, það er að segja heimspeki.
E: Já, einmitt. Mig langa!i einmitt a! spyrja $ig út í sko!un $ína á tengslum vísinda
og heimspeki.
S: Þetta er nokkurn veginn skoðun mín á því hver þau tengsl eru. En á sama tíma,
auðvitað, rekum við nefið inn hjá vísindunum. Það hefur ekki reynst mjög árang-
ursríkt. En heimspekingar hafa alltaf reynt að útskýra fyrir vísindafólki hvað það
er í raun að gera, hvað það ætti að gera og hvernig megi gera það betur – með afar
takmörkuðum árangri. Engu að síður þá er allt hitt sem ekki virðist hægt að leysa
með vísindalegri aðferð, það er raunverulega heimspeki.
Hugur 2013-4.indd 10 23/01/2014 12:57:23