Hugur - 01.01.2013, Side 39

H | . ,  | . –
Geir Sigurðsson
Skapandi sjálfsgleymi
Um daoisma og tómhyggju
Vísindabyltingin á Vesturlöndum hafði ekki einungis í för með sér ýmsar sam-
félagslegar og tæknilegar framfarir heldur leiddi einnig til guðlausrar vélhyggju
um heiminn sem fól meðal annars í sér að frumspekilegum stoðum var kippt
undan tilgangi mannlegs lífs. Sumir heimspekingar á nýöld óttuðust að rökleg
vísindahyggja af þessu tagi myndi jafnframt leiða til þess að vettvangi mannlegrar
tilvistar væri hafnað sem merkingar- og verðmætalausum. Tilraunir þessara hugs-
uða til að viðhalda vélhyggjunni en komast hjá merkingarleysunni hafa hins vegar
verið gagnrýndar fyrir að hvíla á vafasömum frumspekilegum og jafnvel trúar-
legum grundvelli og því fyrir að vera ósamkvæmar nútímalegri vísindahyggju.
Samtímahugsuðir á borð við Richard Dawkins halda því fram að vísindaleg störf
í þágu sannleikans dugi til að grundvalla merkingu mannlegrar tilvistar án þess að
þurfa að styðja sig við bjargfastan frumspekilegan eða trúarlegan veruleika. Þessi
rök hafa þó ekki þótt sérlega sannfærandi, einkum vegna þess að „sannleikur“
vísindanna sé ekki þess eðlis að geta boðið upp á nokkuð í líkingu við tilvistarlega
merkingu. Þannig virðist vestræn menning hins eftir-frumspekilega heims vís-
indahyggjunnar þjökuð af nokkurs konar frumspekilegri eftirsjá. Í þessari grein
er innblástur fyrir lausn á þessu úrlausnarefni sóttur í daoísk rit fornaldar, nánar
tiltekið í Ferli! og dyg!ina (Bókina um veginn, Daodejing) og Zhuangzi. Einkum
verður hugað að þeim hugmyndum sem þar eru reifaðar um skapandi sjálfsgleymi
og virka túlkun heimsins. UmMöllun þeirra um viðfangsefni á borð við mannlegt
líf, dauða og virkni bendir til viðhorfs til heimsins sem er samrýmanlegt hinu
vísindalega viðhorfi „frumspekilegrar tómhyggju“ í nútímanum en finnur um leið
tilvistarlega merkingu í mannlegu lífi með sannfærandi hætti án tilvísunar til
trúarlegrar eða frumspekilegrar bjargfestu.
Hugur 2013-4.indd 39 23/01/2014 12:57:25