Hugur - 01.01.2013, Page 154

 Páll Skúlason
stjórn á, hann byggir veröld óreglu og angistar þar sem allir draumar bresta, þar
sem öll merking virðist hafa glatast, þar sem karlar, konur og börn þurfa að þola
ógæfu og grimmd sem nær út yfir ystu mörk þess sem hægt er að gera sér í hugar-
lund með skynsamlegu móti.
Hvernig er fengist við þetta vandamál í kerfisbundinni heimspeki viljans?
Lýsingaraðferðin sem byggir á reynslu hvers og eins af sjálfum sér sem sjálfráða
einstaklingi kemur ekki að frekari notum. Þess í stað þörfnumst við annarrar að-
ferðar sem Ricœur nefnir „rauntúlkun viljans“ (fr. empirique de la volonté), aðferð
sem fæst við verkefni sitt með „því að stefna saman hlutlægum einkennum“.
Þessi aðferð reynslubundinnar athugunar á einkennum viljans stendur í nánum
tengslum við það sem Ricœur nefnir „hluttæka goðsögn viljans“ (fr. mythique
concrète de la volonté ) sem greiðir fyrir mögulegum bata og vísar til þess hvernig
viljinn getur hrist af sér ógæfu sína og skipulagt líf sitt. Þessi „goðsögn viljans“
tilheyrir „ljóðtúlkun viljans“ (fr. poétique de la volonté) sem Ricœur telur vera þá
aðferð sem helst mætti styðjast við í heimspekilegri umMöllun um viljann. Við
skulum taka eftir því að hugmyndin á bak við ljóðtúlkunina er sú að til þess að
skilja okkur sjálf verðum við að slíta okkur laus frá skiljanleika cogitos-ins sem
staðsetur sig og túlkar alla merkingu samkvæmt eigin sjónarhorni og staðsetja
okkur þess í stað á öðru merkingarsviði. Tungumál skáldskaparins með ímyndaðri
og skapandi merkingarfræði sinni afhjúpar þetta svið fyrir okkur. Við verðum að
læra að hlusta á þetta tungumál til að geta uppgötvað leiðir til mögulegrar endur-
lausnar hins ánauðuga vilja okkar.
Þannig lítur aðferðafræðilíkanið út sem Ricœur kynnir til sögu í Hinu sjálf-
rá!a og hinu ósjálfrá!a. Þetta líkan er hannað til þess að fást við ýmis vandamál
sem þarfnast sérstakrar meðhöndlunar, hvert fyrir sig, og mætti því takast á við
hvert í sínu lagi en einnig sameiginlega með ýmsum hætti. Þetta er einmitt það
sem Ricœur hefur tekist á hendur í seinni verkum sínum. Ég Malla hér stutt-
lega um þau: Hinn fallvalti ma!ur (L’homme faillible, ) er forskilvitleg grein-
ing á innri gerð huglægninnar með sjálfið sem kjarna hennar, Táknmál hins illa
(La symbolique du mal, ) er lýsandi túlkun á táknum og goðsögnum þar sem
menn lýsa reynslu sinni af illsku eða yfirsjón, Um túlkun, ritger! um Freud (De
l ’interprétation, essai sur Freud, ) er túlkunarfræðileg kenning um merkingu
huglægninnar eins og hún þróast í veruleikanum, Túlkunardeilan (Le conflit des
interprétations, ) er safn túlkunarrannsókna sem fást allar við myndun merk-
ingar og túlkunaraðferðir, Lifandi líking (La métaphore vive, ) er röð athugana
á því hvernig myndlíkingar mynda merkingu og tengsl þeirra við heimspekilega
orðræðu, Tími og frásögn (Temps et récit I–III, –) er röð af greiningum á
merkingarmyndun í veruleikanum út frá ólíkum tegundum frásagna, og Frá texta
til athafnar (Du texte à l ’action, ) er safn ýmissa túlkunarfræðilegra rannsókna
sem varpa ljósi á þróun túlkunarfræðilegrar hugsunar Ricœurs sjálfs. Ég sjálfur
sem annar () er síðan greining á þeirri merkingu sem tengja má sjálfinu.
Hvert þessara verka tengist skýrt afmörkuðu sviði vandamála og aðferða þar
sem Ricœur tekst á við ólíka umræðu um einstök málefni. Í þeim skilningi er
hvert þeirra sjálfstætt verk. En það má tengja hvert þessara verka við eitt eða fleiri
Hugur 2013-4.indd 154 23/01/2014 12:57:30