Hugur - 01.01.2013, Síða 57

List og l#!ræ!isskipan 
Hlemmi sem bar titilinn Eitthva! anna!.2 Á þeirri sýningu sýndi hún ekki eiginleg
listaverk, heldur stofnaði til umræðu um þjóðfélagsástandið fyrir opnum tjöldum
í rými gallerísins. Sýningin fólst í því að vera ekki sýning, heldur tilraun til upp-
byggilegrar umræðu. Vorið  var haldin sýning á Listasafni Akur eyrar sem hét
Bæ bæ Ísland – uppgjör vi! gamalt konsept.3 Á þeirri sýningu sýndi listaparið Libia
Castro og Ólafur Ólafsson frumgerð tónverks sem þau létu semja við íslensku
stjórnarskrána. Þetta verk varð síðar þungamiðja sýningar þeirra á Feneyjatvíær-
ingnum árið  undir titlinum )e Constitution of the Republic of Iceland.
Nú vita allir Íslendingar hvað átti sér stað eftir að þessi verk voru gerð, þegar
efnahagslegt og stjórnarfarslegt hrun varð á Íslandi. Þessi verk geta því í samhengi
sögunnar virst fyrirboðar þess sem síðar kom í ljós. Að vissu leyti má telja að svo
sé, en þó er mikilvægt að ræða þessi verk í stærra samhengi, þ.e. að líta á þau sem
dæmi um staðbundinn forsmekk að kreppu lýðræðis og efnahagshugmynda á
Vesturlöndum, vissa vísbendingu um stöðuna í heiminum í heild. Þessi listaverk
hafa staðbundna skírskotun á Íslandi, en telja má að hugmyndafræðilegur grunn-
ur þeirra og tilfinning spanni mun víðara svið.
Lýðræðishugtakið hefur verið talsvert gagnrýnt í umræðu umliðinna ára,
bæði hér á landi og í útlöndum. Hefur merking þess og hagnýting í gagnrýni
og umræðu þótt víð og skriðul. Það er því áhugavert, áður en rætt er nánar um
ofangreind verk, að skoða hugtakið betur og ræða () grundvöll þess í klassískri
heimspeki til að skoða betur hvernig hugtakinu var upphaflega beitt í tengslum
við umræðu um Mölbreytta möguleika stjórnskipunar í fornöld og () afstöðu ís-
lenskra hugsuða til notkunar þess og gildis í upphafi nýrrar aldar. Þannig mætti
skýra menningarlegan jarðveg hugmynda um lýðræði og stjórnskipan sem ofan-
greind verk tengjast hér á landi.
Það er algengt viðhorf að líta á listina sem spegil þjóðfélagsins, í þeirri merk-
ingu að hún birti fólki mynd þess sem að baki býr og er ekki berlega sýnilegt. Það
mætti ímynda sér að ofangreind verk þjónuðu slíkum tilgangi; að þau hafi verið
til marks um þær brotalamir í stjórnskipaninni sem síðar komu í ljós.4 Hinu má
þó einnig velta fyrir sér, sem væri sýnu áhugaverðara: Gæti listin að auki verið
beinn áhrifavaldur, eins og ofangreind verk virðast vilja vera, sem fyrirmynd um
nýstárlega hugsun um möguleika lýðræðislegrar skipanar, sem hvati til að hugsa
lýðræðisskipan á einhvern annan hátt?
henni í blaðinu þann . september : http://www.nytimes.com////national/ART.
html.
 SamtímaumMöllun um sýninguna má sjá í gagnrýni Rögnu Sigurðardóttur í Morgunbla!inu .
febrúar : http://www.hlemmur.is/umMollun/mbl_osk.htm.
 Á meðan undirbúningur sýningarinnar Bæ bæ Ísland stóð yfir hlaut hugmyndin að baki henni
ágætis umMöllun í Morgunbla!inu í grein Skafta Hallgrímssonar sem birtist þann . október
: http://www.mbl.is/greinasafn/grein//?item_num=&dags=--.
 Ágæta greiningu á þessum ætluðu brotalömum er meðal annars að finna í greiningu Eiríks
Tómas sonar () á göllum stjórnarfarsins sem hann rekur orsakir efnahagskreppunnar til.
Hugur 2013-4.indd 57 23/01/2014 12:57:26