Hugur - 01.01.2013, Page 79

Hver eru vi!horf grunnskólakennara til l#!ræ!is í skólastarfi? 
heimspeki með börnum og ungmennum. Matthew Lipman reisti kenningar sínar
um barnaheimspeki einmitt á hugmyndum Deweys.22 Þær grundvallast á fram-
lagi þátttakenda í samræðu þar sem hugmyndir þeirra eru brotnar til mergjar.
Gagnrýnin hugsun, líkt og hún er þjálfuð með heimspekilegri samræðu, er ómet-
anlegt verkfæri til að styðja við samræður og ígrundun og sem slík mikilvæg í
eflingu lýðræðisins.23 Segja má að Dewey hafi stigið skrefi lengra er hann sagði
hugsunina vera óaðskiljanlegan hluta samskipta: „Mannvera sem á í tengslum við
aðrar mannverur getur ekki athafnað sig án hliðsjónar af athöfnum annarra.“24
Hann heldur því fram að hugsun eigi sér stað þar sem aðstæður séu enn á hreyf-
ingu, og á þar við virk samskipti þar sem verkefnum er ólokið og vandamál óleyst.
„Þar sem er hugsun, þar er spenna“25 segir hann og vísar til hugsunarinnar sem
hreyfiafls í samskiptum. Ein af meginstoðum gagnrýninnar hugsunar og heim-
spekilegrar samræðu er sjálfsleiðréttingin sem leiðir af samræðu sem hefur farið
í gegnum rökrænt ferli.26 Í lýðræði er þessi eiginleiki, að geta stigið til hliðar við
sjálfan sig og sína eigin hagsmuni, grundvallarforsenda þess að geta átt farsæla
tilveru með öðrum manneskjum.
L#!ræ!ishugtaki!
Orðið lýðræði er grískt að uppruna og þýðir, samkvæmt orðanna hljóðan, vald
fólksins. Í Aþenu var lýðræðið beint (andstætt fulltrúalýðræðinu sem við eigum
að venjast) en var einungis ætlað fulltíða frjálsum karlmönnum.27 Lýðræði var
umdeilt frá upphafi; Platon og Aristóteles töldu það eiga á hættu að afskræm-
ast í vald hinna fávísu og óupplýstu.28 Aðrir gagnrýnendur lýðræðis óttuðust að
„lýðræðið markaði upphaf hnignunar til lægsta mögulega samnefnarans og myndi
þýða myrkvun fágaðrar, ígrundaðrar pólitískrar dómgreindar“.29 Þetta felur í sér að
valdið skyldi vera á höndum þeirra sem hafa viðeigandi þekkingu líkt og Platon
sýnir í dæmisögu af skipi í hafvillum; þar komi sérþekking skipstjórans betur að
notum en meirihlutavald skipverja.30 Í íslenskum bókmenntum má finna svipuð
viðhorf til meirihlutavaldsins: í Laxdælu er sagt frá því þegar Ólafur pá sigldi til
Íslands frá Noregi. Lenti skipið í þoku og hafvillum og vildu skipverjar ákveða
hvert stefna skyldi á grundvelli meirihluta þeirra. Kvað þá Ólafur pá: „Það vil ég,
að þeir ráði, sem hyggnari eru; því verr þykir mér sem oss muni duga heimskra
manna ráð, er þau fleiri koma saman.“31 Ólafi sýnist líkt og Platoni forðum að rétt
sé að treysta fremur kunnáttu skipstjórans en múgseMun Möldans.
 Weinstein .
 Sama rit.
 Dewey : .
 Dewey : .
 Weinstein .
 Held .
 Birch .
 Held : .
 Platon .
 Laxdæla saga : .
Hugur 2013-4.indd 79 23/01/2014 12:57:27