Hugur - 01.01.2013, Page 16

 Elmar Geir Unnsteinsson ræ!ir vi! Stephen Neale
rannsaka þetta: Cosim Sayid, Josh Keaton og ég veit að þú hefur áhuga á þessum
málum líka.
E: Leyf!u mér a! pota a!eins í $a! sem $ú sag!ir. Sumir halda $ví fram, til dæmis
Antonin Scalia, a! lagatúlkun felist í $ví a! túlka textann sjálfan sem slíkan; finna
bókstaflega merkingu lagatextans. "etta mætti kalla bókstafshyggju (e. textualism).
Hér er aftur ger!ur greinarmunur á merkingarfræ!i og einberri notkunarfræ!i. "essir
andmælendur $ínir myndu segja a! $ú einblíndir algjörlega á beina e!a óbeina mein-
ingu og ætlun mælandans, sem er jafnvel „ímynda!ur“. "etta hefur veri! kalla! ætl-
unarhyggja (e. intentionalism). En er augljóst a! hér sé einhver ágreiningur? Ert $ú
kannski a! segja $a! sama og bókstafshyggjan en bara me! ö!rum or!um?
S: Það er einmitt það sem ég vona. Þeir segja margt sem er mjög mótsagna-
kennt.
E: Já, en er $a! a.m.k. sameiginlegur $rá!ur?
S: Jú, vissulega. Það sem þetta fólk segir um ætlun er skelfilega ruglað. Fólk heldur
að það sé á móti ætlunarhyggju en er það í raun ekki. Scalia áttar sig næstum á því
þegar hann skrifar svar við grein Ronalds Dworkin. Hann viðurkennir með sem-
ingi að kannski höfum við öll áhuga á einhverju sem kallast „hlutlæg ætlun“. Mér
finnst þetta vera á réttri leið. Það er ætlunin sem við myndum eigna einhverjum
sem skrifaði þessi orð með sinni venjulegu merkingu. Svo er einfaldlega ekki hægt
að tala um merkingu textans sjálfs. Í ensku er orðið „bank“. Hvað merkir það? Það
merkir … Ja, $a! merkir ekki neitt.1 Það hefur tvær merkingar. Það þarf að liggja
að baki ætlun; ætlun til að nota það annað hvort um banka eða um árbakka. Sá
sem skrifaði lögin hlýtur að hafa ætlað einn af þessum tveimur möguleikum. Það
má vel vera að þau sem lesa lögin séu handviss um að höfundarnir eigi við árbakka
þótt það sé staðreynd að þeir hafi átt við banka. Það er óheppilegt og löggjafinn
hefði auðvitað átt að orða þetta þannig að hin rétta túlkun yrði örugglega ofan
á. Þau sem setja lögin bera ábyrgð. Þau verða að orða lögin þannig að annað fólk
sem les þau fái sömu merkinguna út úr þeim. – Ég held að hugmyndin um að
textinn eða setningar sem slíkar geti gert þetta af eigin mætti sé glötuð. Þegar þú
sérð setningu og einhver spyr, „Hvað merkir hún?“ þá kemstu ekki hjá því að túlka
hana ósjálfrátt þannig að hugsandi manneskja (e. intentional agent) búi henni að
baki. Manneskja með markmið og fyrirætlanir. Þú gerir það sjálfkrafa – þetta er
innbyggt ferli. Þú getur ekki ákveðið að hlusta á setninguna í tómarúmi. Kannski
geturðu það með setningar sem hafa verið endurteknar aftur og aftur, eins og
„Kötturinn er á mottunni“. En þá má spyrja um þessa setningu: er átt við að hann
sé á henni eða að hann snerti hana? Searle tekur góð dæmi um þetta: hvað ef kött-
urinn svífur um í geimnum og snýr öfugt, o.s.frv.? Við erum bara byggð þannig
að við setjum setninguna sjálfkrafa inn í þær aðstæður sem virðast passa. Dan
Sperber gaf líka gott dæmi sem er svipað: við sjáum ekki mann setja undarlegan
 Enska sögnin „mean“ getur auðvitað ýmist verið þýdd með sögninni „merkja“ eða „meina“. Neale
virðist beita þessari tvíræðni sem erfitt er að þýða beint. Hann á öðrum þræði við að orðið „bank“
meini ekki neitt.
Hugur 2013-4.indd 16 23/01/2014 12:57:24