Hugur - 01.01.2013, Síða 35

Arfar Don Kíkóta 
vera safn SESMETa og vandséð hvernig sannreyna megi tilvist þeirra. Eins og
áður var gefið í skyn má vel vera að slík sannreynsla sýni að SESMETin séu
einvörðungu til sem sögur.
Lag Strawsons gegn sagnsjálfinu geigar því hressilega. Hann gerir sig sekan
bæði um hugveruvilluna og lífshlaupsvilluna. Hann talar eins og sú mögulega
staðreynd að sumir reyni ekki lífshlaup sitt sem sögu þýði að sjálfið geti ekki verið
sagnkynja. En greining mín á sjálfshugtakinu sýnir að sjálfið er hvorki það sama
og lífshlaup manns né reynsla manna af því (lífshlaupinu).
Hyggjum nú að gagnrýni Peters Lamarque á kenninguna um sagnsjálfið. Sam-
kvæmt henni er það að halda að sjálfið sé sagnkynja eins og að líta á lífið sem sögu.
En á meðan sögu verður að segja, verður að lifa lífinu án þess að þurfi að segja
sögu þess. Sagnsjálfsmenn rugla því saman lífi og sögu.45
Lamarque beinir sjónum sínum að sagnhyggju bandaríska sálfræðingisins
Jerome Bruner. Sá tók viðtöl við Mölda manns og var niðurstaða hans á þá leið að
flestir menn litu á líf sitt sem sögu. En Lamarque segir þetta aðeins sýna að menn
hneigjast til að segja sögur. Þær séu einfaldlega tæki til að gefa spyrjanda meðvitað
og velhugsað svar. Þetta þýði ekki að viðmælendur Bruners hafi slíka sagnsýn á
sig sjálfa í amstri hvunndagsins. Sú staðreynd að þeir sögðu Bruner sögur sýni
alls ekki að það sé hluti af manneðlinu að reyna að öðlast samstætt sjálf í krafti
frásögu. Vissulega beiti menn bókmenntabrögðum í þessum frásögum. En það
segir minna um sköpunargáfu manna en skort á hugmyndaflugi og notkun á
bókmenntaklisjum til að fegra mál sitt. Auk þess sé það aðeins í ævisögum þar
sem frásaga veitir eitthvað sem minnir á heildræna yfirsýn yfir lífshlaup manna.
Ef eining lífshlaupsins er á einhvern hátt háð einingu frásögu þá sé lífshlaup
flestra manna sundurlaust þar eð þá skorti frásögu.
Til að gera illt verra fyrir sagnhyggjumenn þá gerist þeir sekir um tvær vill-
ur auk þeirrar villu Bruners sem nefnd hefur verið. Sú fyrsta sé að rugla saman
persónusamsemd (e. personal identity) og hugmynd manna um sjálf sitt (e. self-
conception). Ekki þar fyrir að það að segja sögur um sig sjálfan gæti þróað og skýrt
hugmyndir manns um sjálfan sig sem persónu af þessari eða hinni gerðinni. En
það að hugsa um sig sjálfan eða hafa ákveðnar hugmyndir um sjálfan sig tengist
hvergi því að skapa persónu samsemd sína eða finna viðvarandi hugveru stað í
straumi tímans (lífshlaupinu).
Hin villan sé sú að rugla saman frásögu og „drama“. „Drama“ þurfi ekki að vera
í tengslum við frásögu. Fólk „dramatíseri“ líf sitt með þeim hætti að leika persónu
(e. adopting a persona). Tengslin við persónu-samsemd séu ekki ljós. Satt að segja
sé mestur hluti þess sem sagt er frá í venjulegu lífi í besta falli lífs-brot. Þessi brot
séu valin af sögumönnum út frá þeirra sjónarhorni. En inntaksrýr sögubrot sem
þessi geti ekki verið grundvöllur sjálfsemdar. Meira vit sé í þeirri skoðun að lífs-
saga hafi einingu sjálfsins að forsendu.
Að minni hyggju er vandinn við þessa greiningu í fyrsta lagi sá að Lamarque
gerir hvergi grein fyrir því hvað sjálf sé en gefur sér án raka að sjálfið og lífið/lífs-
 Lamarque 
Hugur 2013-4.indd 35 23/01/2014 12:57:24