Hugur - 01.01.2013, Page 50

 Geir Sigur!sson
engin mannleg athöfn nákvæm eftirmynd annarrar heldur jafnan ný sköpun. Frá
sjónarhóli daoista er það sköpun sem er þeim mun einlægari tjáning viðkomandi
persónu sem hún leyfir sér að gleyma eigin sjálfi, meðvitaðri afmörkun þess frá
öðrum og hégómagirni. Áherslan er á sjálfa sköpunina, á ferlið sem slíkt. Eftirfar-
andi saga úr Zhuangzi er til marks um þetta:
Útskurðarmeistarinn Qing skar út við til að útbúa stand fyrir bjöllur.
Þegar standurinn var tilbúinn kom fólk að skoða og féll í stafi yfir hon-
um, sagði hann af andlegum toga, eins og úr öðrum heimi. Markgreifinn
af Lu kom á staðinn og spurði: „Hvaða brögðum beittirðu?“ Útskurð-
armeistarinn svaraði: „Ég er bara einfaldur handverksmaður og hef engin
brögð til að beita. En ég get þó sagt þetta. Þegar ég tók til við að útbúa
standinn gætti ég þess að viðhalda frumorkunni (qi 氣). Ég fastaði í
hjarta mínu til að stilla það. Eftir að hafa fastað í þrjá daga gekk ég úr
skugga um að búa ekki yfir neinni hugsun um umbun og veraldlegan
metnað. Eftir að hafa fastað í fimm daga, gætti ég þess að búa ekki yfir
neinni hugsun um aðfinnslu eða lof, hæfni eða klaufaskap. Eftir að hafa
fastað í sjö daga gleymdi ég því skyndilega að ég væri með líkama og Móra
útlimi. Á þessum tímapunkti var yfirvald markgreifans ekki til fyrir mér
lengur. Á meðan leiknin varð einbeittari dró úr ytri röskun. Þá fór ég út í
skóg og virti fyrir mér trén í náttúrulegri gerð sinni. Þegar tilfinning mín
fyrir hæfi efnisins náði hámarki sá ég bjöllustandinn ljóslifandi fyrir mér
og þurfti einungis að leggja hönd á verkið. Þar með tvinnaði ég náttúru
saman við náttúru. Þess vegna virðist standurinn af andlegum toga.“28
Í þessum skilningi er bjöllustandurinn frekari útfærsla á náttúrunni. Útskurðar-
meistarinn grípur inn í náttúruleg ferlin í rás sinni, sem ef til vill mætti líkja við
það að hoppa inn í snúsnú, en það er fyrir hans tilstilli að ferlin halda svo áfram
rás sinni fram yfir það sem verið hefði án hans atbeina: hann leiðir þau til lykta
með „aðgerðalausri athöfn“ (wuwei 無爲) og þannig ber að líta á bjöllustandinn
sem fullkomlega náttúrulega afurð.29
Sígildir kínverskir landslagsmálarar gerðu ekki eftirmynd af náttúrunni, heldur
leituðust við að skapa nýja náttúru með þátttöku í ferlum hennar. Sem sköpun eru
listaverkin sjálf nýr veruháttur og eru jafn raunveruleg og listamaðurinn sjálfur.
Náttúran og listaverkin eru öll úr sama efninu, qi, eða frumorku veraldar, og lista-
manninum getur jafnvel tekist að skapa meiri samstillingu í list sinni en finnst í
náttúrunni sjálfri. Daoíski listmálarinn Wu Daozi 吳道子 sem uppi var á áttundu
öld e.Kr. málaði eitt sinn veggmynd af landslagi fyrir Xuanzong 玄宗 keisara.
Sagt er að hann hafi svo málað dyr á eitt Mallið, klappað saman lófunum, horfið
inn um dyrnar og aldrei sést eftir það. Hann bjó sér til nýjan veruleika.30
Í sígildri kínverskri listhefð hafa eftirmyndir af tilteknum mótífum verið gerðar
 Zhuangzi .–; Mair : –.
 Um „aðgerðalausar athafnir“ (wuwei), sjá Ragnar Baldursson : .
 Áhugaverðar vangaveltur út frá þessari goðsögn er að finna hjá Lindqvist .
Hugur 2013-4.indd 50 23/01/2014 12:57:25